2 SITUERING VAN HET STUDIEGEBIED

 

2.1 Situering van het plangebied

Het plangebied van het RUP is gelegen tussen verschillende bovenlokale verkeersinfrastructuren: de Havanastraat, de Noorderlaan, de Ekersesteenweg, de A12 en de spoorlijn Antwerpen – Rotterdam.

 [image]

 [image]

Figuur 1 I situering plangebied

 

2.2 Ontstaansgeschiedenis van het studiegebied

 [image][image]

Figuur 2 I Vandermaelen 1850 en militaire stafkaart 1948

 

 

Tot eind 19de eeuw wijzigt het studiegebied nauwelijks. Het landschap wordt gedomineerd door poldergronden en fragmentarische bebouwing.
De spoorlijn tussen Antwerpen en Rotterdam is in 1854 de eerste grote infrastructuur die wordt aangelegd. Ook de Noorderlaan wordt aangelegd en in 1870 wordt de Ekersesteenweg rechtgetrokken.

 

De S.B. Housmans kazerne wordt in de periode 1937-39 gebouwd. De opbouw en inrichting ervan verwijst naar de nieuwe vormen voor kazernebouw die tijdens het interbellum in Nederland werden ontwikkeld. De rechthoekige gebouwen zijn opgesteld rond een paradeplein met een hoofdgebouw en drie omliggende gebouwen. Evenwijdig met blok C staat een vijfde gebouw.
De S.B.Housmans kazerne is opgenomen in de Inventaris Onroerend Erfgoed.

 [image]

Figuur 3 I kazerne in aanbouw. (Kazernecomplex S.B. Housmans: cultuurhistorische evaluatie, monumenten- en welstandszorg, 2010)

 

 [image]

Figuur 4 I omgeving plangebied. (Kazernecomplex S.B. Housmans: cultuurhistorische evaluatie, monumenten- en welstandszorg, 2010)

 [image][image]

 [image]

Figuur 5 I zichten vanuit omgeving naar kazerne (Kazernecomplex S.B. Housmans: cultuurhistorische evaluatie, monumenten- en welstandszorg, 2010

 [image][image]

Figuur 6 I ministerie openbare werken 1959 en topografische kaart 1982

 

Na WOII verstedelijkt de omgeving van het plangebied. De snelwegen A12 en E19 worden aangelegd, evenals de Burgemeester Jozef Massurebrug in het verlengde van de Havanastraat. Aan de overzijde van de Noorderlaan nemen de havenactiviteiten toe.

 

De wijk Luchtbal wordt verder uitgebreid. De Inventaris Onroerend Erfgoed vermeldt deze sociale woonwijk als relict.

Tegen eind jaren ’50 zijn er rond het kazernecomplex in het plangebied een 15-tal nieuwe gebouwen opgericht.

 

In 1970 wordt de S.B. Housmans kazerne verkocht aan de stad. De stad brengt er vervolgens een politiecentrum, stadsdiensten, een school en stadsmagazijnen in onder. Ook in de zone tussen de A12 en de kazerne worden stadsmagazijnen gebouwd.

 

[image][image]
Figuur 7 I topografische kaart 1996 en luchtfoto 2012

 

Sinds de jaren ’80 is het aantal functies langs de Noorderlaan – Eksersesteenweg uitgebreid. Het volkstuincomplex wordt als eerste aangelegd. In 1986 wordt een stedenbouwkundige vergunning verleend voor het oprichten van een tankstation. Begin jaren’90 volgt het containerpark, dat een tiental jaar later volledig wordt gereorganiseerd.

 

Het oostelijk deel van het plangebied ondergaat ook enkele veranderingen. Een drukreduceerstation wordt aangelegd. In 2012 wordt een deel van de schietstand van de politie afgebroken.

 

2.3 Het studiegebied binnen de ruime omgeving

 

2.3.1 Diverse entiteiten

Het plangebied is gelegen in een omgeving met diverse entiteiten:

  • Ten zuiden, tussen de Noorderlaan en de spoorweg, ligt de woonwijk Luchtbal. De wijk telt ca. 5600 inwoners en bestaat overwegend uit sociale woningbouw: 90% van de woningen zijn sociale huurwoningen.
    De hoofdontsluiting van de wijk loopt via de Noorderlaan, de Havanastraat en de Groenendaallaan. Langs de Noorderlaan zijn lokale commerciële voorzieningen, zoals een supermarkt, een apotheek en een bank geconcentreerd. Dit commerciële centrum ligt ter hoogte van de brandweerkazerne aan de overzijde. Verder is er een aanbod aan onderwijs, sportterreinen en een cultureel centrum. Het CC Luchtbal heeft een bovenlokale aantrekking.

  • Ten noorden grenst de A12 aan De Oude Landen, een natuurgebied van 100 ha groot.

  • Aan de westzijde van het plangebied ligt de oostelijke uitloper van de haven rond het Derde Havendok.

  • Het gebied aan de overzijde van de Noorderlaan is een gemengde zone met kantoren, handelszaken en bedrijvigheid.

2.3.2 Ontsluiting

De omgeving van het plangebied kent een goede bereikbaarheid voor de verschillende vervoersmodi:

  • Autoverkeer kan via de op- en afrit aan de Groenendaallaan de E19 bereiken. De A12 is bereikbaar via het afrittencomplex aan de Noorderlaan. Ekeren en Merksem zijn via de Ekersesteenweg en de Havanastraat en Groenendaallaan te bereiken. De Noorderlaan en de Straatsburgbrug leiden naar het Eilandje en het stadscentrum.

  • Het openbaar vervoersaanbod bestaat zowel uit trein, tram als bus. Het station Noorderdokken is een halte op de spoorlijn Essen – Antwerpen. Nabij het station zijn halteplaatsen voor busdiensten van havenbedrijven.
    Langs de Noorderlaan rijden meerdere buslijnen. Aan de hoofdtoegang van het plangebied is een halte.
    Brabo 2 voorziet in een verdere uitbouw van de tram langs de Noorderlaan: de tram wordt langs de zijde van Luchtbal doorgetrokken tot de site Havana waar ook een keerlus en een park and ride is voorzien.

  • Een fietspad langs de Ekerse steenweg en de Noorderlaan verbindt het centrum van Ekeren met het centrum van Antwerpen. Een tweede fietspad dat behoort tot het provinciaal fietsroutenetwerk, loopt door de Oude Landen langs de spoorlijn, via de wijk Luchtbal tot het centrum van Antwerpen.

 

2.4 Het plangebied

 

2.4.1 Bebouwingsstructuur

Een dominante factor in de bebouwingsstructuur is het kazernecomplex S.B. Housmans, gebouwd in de periode 1937 – 38. Dit complex dat vanuit de Havanastraat en de Noorderlaan beeldbepalend is, heeft vijf hoofdgebouwen waarvan er vier zijn gegroepeerd rond een rechthoekige binnenruimte, het paradeplein.

 [image]

Figuur 8 I geometrische opbouw inplanting gebouwen

Het hoofdgebouw langs de Noorderlaan heeft twee bouwlagen. De overige gebouwen bestaan uit drie bouwlagen.

 [image][image]

 [image][image]

Figuur 9 I kazerne S.B. Housmans

 

 

De bebouwing rond deze kazerne is ingeplant volgens eenzelfde geometrisch grid. Enkel het tankstation en de schietstand van de politie volgen deze strakke inplanting niet.

2.4.2 Functionele structuur

In het plangebied dat een totale oppervlakte heeft van ca. 18 ha zijn verscheidene functies aanwezig:

  • A: S.B. Housmanskazerne

  • B: stel- en werkplaatsen in de gebouwen langs het kazernecomplex.

  • C: tankstation, bereikbaar via de Noorderlaan

  • D: containerpark Luchtbal, bereikbaar via de Noorderlaan.

  • E: Volkstuinen ten noorden van het tankstation, intussen reeds verplaatst naar Rozemaai..

  • F: schietstand van de politie.

  • G: station Noorderdokken met bijhorende parkeerplaatsen, bereikbaar langs de Argentiniëlaan

  • H: technische installatie “station Luchtbal” van Fluxys, bereikbaar langs de Argentiniëlaan

 

 [image]

Figuur 10 I invulling plangebied

 

 

 [image][image]

 [image][image]

 [image][image]

 [image][image]

Figuur 11 I kazernecomplex en ateliers en depots

 

 

2.4.3 Mobiliteitsstructuur

Het plangebied wordt via twee randen ontsloten voor gemotoriseerd verkeer: in het westen via de Noorderlaan, in het zuiden via de Havanastraat en de Argentiniëlaan.

Publieke functies worden voornamelijk langs de Noorderlaan ontsloten: het politiekantoor, de volkstuinen, het containerpark en het tankstation. De Havanastraat ontsluit de stedelijke ateliers en depots. De Argentiniëlaan ontsluit de zone rond het station Noorderdokken.
Parkeren gebeurt verspreid tussen de verschillende gebouwen in het plangebied.

 

Naar lokaal openbaar vervoer aanbod valt de Havana-site binnen de 400m (op 5 min wandelen) van de toekomstige tramhalte en bestaand treinstation Noorderdokken (L-trein). Naar regionale uitstraling ligt het projectgebied buiten wandel-tramafstand (Vanuit de 3 hoogwaardige stations Centraal, Berchem en Zuid maximale reistijd van 15 min: ofwel 15 min/ 1 km wandelen ofwel rechtstreekse verbinding met tram (max 10 min rijden) en max 5 min wandelen (400m buffer)) (2de kaartje) en in toekomst wordt dit ook niet opgelost, want het station Noorderdokken is een lokaal en geen bovenlokaal station.

 

Lokale bereikbaarheid

 [image] [image]

 

 

Bovenlokale bereikbaarheid

 

 [image] [image]

 

Figuur 12 | lokale en bovenlokale bereikbaarheid

 

 

 

2.4.4 Groenstructuur

De gebruikswaarde van het groen in het plangebied is beperkt. De groene ruimte rond de schietstand wordt occasioneel gebruikt door de politie. Overig groen wordt niet of nauwelijks gebruikt voor activiteiten. De volkstuinen in het westen van het plangebied worden voor de aanleg van de keerlus binnen Brabo II ten zuiden van Rozemaai geherlocaliseerd.

 

De biologische waarderingskaart toont een dunne strook loofhoutaanplant langsheen de A12, aangeduid als biologisch waardevol. Eenzelfde waardering is gegeven aan twee groene ruimten naast de Burgemeester Jozef Masurebrug in het verlengde van de Havanastraat.

Deze bermenstroken zijn in realiteit aangeplant op verhoogde grond waardoor de effectieve waarde van die bermen te verwaarlozen is, hoewel uiteraard elk groen lint de grotere groenstructuur in beperkte mate versterkt.

 

De Oude Landen ten noorden van de A12 ligt is sinds 1980 beschermd als landschap. De biologische waardering is groot: heel dit gebied is aangeduid op de biologische waarderingskaart, waarbij de waardering varieert tussen biologisch minder waardevol (slechts een beperkte oppervlakte) tot biologisch zeer waardevol (een ruime oppervlakte). Dit gebied is tevens als faunistisch belangrijk gebied aangeduid.
Binnen de gebieden van VEN en IVON is het gebied Oude Landen en Bospolder opgenomen als Grote eenheid natuur (gen).

 [image]

Figuur 13 I Biologische waarderingskaart / Gebieden van VEN en IVON

 

 

2.5 Omgevingsanalyse

Dit hoofdstuk is opgebouwd uit fragmenten van een uitgebreide omgevingsanalyse van het projectgebied. Aan de hand van geodata (GIS) en statistische data werd de omgeving op een kwantitatieve en objectieve manier in beeld gebracht om zo tot een onderbouwde visie te komen. In de omgevingsanalyse komen de volgende thema’s aan bod: socio-demografie, economie, wonen, mobiliteit, milieu en lokale voorzieningen (onbebouwd en bebouwd).

 

Het projectgebied ligt in het noorden van de buurt Luchtbal-Noord (stat. sector J81-) en in de wijk Luchtbal, omringd door grote infrastructeren en door de wijken Haven Antwerpen, Schoonbroek-Rozemaai en Lambrechtshoeken- Merksem. (zie onderstaande kaart)

 

 [image]

Figuur 14 | statistische sector Luchtbal Noord, J 81

 

 

2.5.1 Algemene bevindingen

 

De wijk Luchtbal is op een aantal thema’s a-typisch ten opzichte van de gemiddelde cijfers voor die thema’s voor de rest van de stad.

 

Zo zijn er binnen de statistische sector Luchtbal Noord (J81) opvallend veel jongeren (31%) ten opzicht van het stadsgemiddelde dat 22% is.

De gemiddelde huishoudgrootte ligt daarom ook hoog (2,44 ten opzicht van een stadsgemiddelde van 2,14): als er veel kinderen zijn tussen 0 en 17 jaar, zijn er uiteraard in Luchtbal Noord veel gezinnen met kinderen aanwezig.

 

 [image]

Figuur 15 | percentage 0 tem 17-jarigen, 2015

 

 

 [image]

Figuur 16 | gemiddelde huishoudgrootte (aantal), 2015

 

Er zijn eveneens opvallend veel sociale woningen aanwezig binnen Luchtbal-Noord, alsook binnen Luchtbal-Zuid. Het gemiddelde aantal sociale woningen binnen de hele stad ligt op 10,1%.

 

 [image]

Figuur 17 | aandeel sociale woningen (%), 2014

 

 

 [image] [image]

Figuur 18 | Kadaster – hoofdgebruik

 

 

 [image]

Figuur 19 | juridische bestemmingen (%), 2015

 

Tenslotte wonen alle bewoners (100%) op Luchtbal boven 40microgr (boven de EU-norm), stadsgemiddelde % inwoners dat boven de EU-norm van 40 µg/m³ stikstofdioxide leeft is 32,9%.

 

In hoofdstuk 4 ‘milieubeoordeling’ worden enkele courante maatregelen voor een verbetering van de leefkwaliteit opgesomd en wordt de conclusie van de geluids- en luchtstudie van 2012 aangehaald.

In hoofdstuk 6 ‘algemene concepten’ wordt onder hoofdstuk ‘Algemene ruimtelijke kwaliteit en milieukwaliteit’ een beoordelingskader luchtkwaliteit en geluidshinder voor kwetsbare groepen ter info meegegeven, alsook mogelijke maatregelen.

Het is opvallend dat de luchtkwaliteit in wijk Luchtbal er zo slecht aan toe is met gevolg voor al haar inwoners, aldus dienen de mogelijke maatregelen strikt in acht genomen bij de inrichting van een programma voor wonen of schoolfunctie op de Havanasite.

 

In de plan-MER (zie hoofdstuk 4 ‘milieubeoordeling’) wordt geconcludeerd dat de effecten van het plan voor de discipline lucht en geluid neutraal zijn, dat er geen negatieve effecten zijn ten opzichte van de huidige situatie. Er wordt bij de beoordeling van de negatieve effecten zowel rekening gehouden met de omvang en schaal van de impact van het plan of haar onderdelen, als met de kwetsbaarheid van de omgeving voor het betreffend milieuaspect. Niettegenstaande blijven lucht en geluidskwaliteit belangrijke aandachtspunten bij nieuwe ontwikkelingen in de omgeving.

 

2.5.2 Overzicht bestaande tekorten en tekortzones Havana

De analyse gebeurde op volgende statistische gebieden:

  • Buurt voorzieningen (loopafstand 400m, 5 min): buurt: J81-

  • Wijk voorzieningen (loopafstand 800m, 10 min): buurten: J81-, J881, J932, Q212, Q2AA

  • Stadsdeel voorzieningen (loopafstand 1.600m, 20 min of 10 min fietsen): wijken: LUCHTBAL, SCHOONBROEK-ROZEMAAI, DONK, LAMBRECHTSHOEKEN, TUINWIJK

 

 [image]

Figuur 20 | A. Buffer400m en selectie buurten, BUURT

B. Buffer 800m en selectie buurten, WIJK

C. Buffer1.600m en selectie wijken, STADSDEEL

 

Tekort = De kwantitatieve tekorten analyse geeft een ordegrootte van tekorten weer.
het stedelijk gemiddelde wordt als referentiewaarde gebruikt om te bepalen
hoeveel voorzieningen er tekort zijn in een bepaalde buurt, wijk of stadsdeel (postzone)

Tekortzone = Naast het bepalen van de hoeveelheid van tekorten, is de ruimtelijke spreiding of de nabijheid en wandelafstand van deze lokale voorzieningen ook belangrijk. De tekortzone in de loopafstandenanalyse geeft aan waar de inplanting van een nieuwe voorziening het grootste effect heeft t.a.v. ruimtelijke spreiding en nabijheid.

Voorzieningen die zowel tekorten als tekortzones hebben, hebben uiteraard de eerste prioriteit.

 

Buurt: In het gebied rond Havana zijn er zowel tekorten als tekortzones voor de volgende buurt voorzieningen: speelterrein, slager (0,5 tekort) en bank (1,4 tekort). De andere buurtvoorzieningen hebben alleen tekortzones en geen tekorten: woonbuurtopenruimte, buurtsportterrein, basisschool, kinderopvang, jeugdwerk, apotheker, mini-superette en bakker.

 

Voor de wijk voorzieningen zijn er kleine tekorten en tekortzones voor dienstencentra (0,7 tekort) en supermarkten (0,6 tekort). Grote tekorten en geen tekortzones voor huisarts en tandarts. En tekortzones en geen tekorten voor wijk openruimte en hondenloopzones.

 

Voor de stadsdeel voorzieningen zijn er tekorten én tekortzones voor DKO Muziek (0,7 tekort), DKO Beeld (1,5 tekort), fuifruimte (3,7 tekort) en sporthal (2,7 tekort). Tekorten, maar geen tekortzones voor stadsdeel openruimte en middenschool. Alleen tekortzones en geen tekorten voor jeugdcentrum, zwembad, bibliotheek, cultuurcentrum, recyclagecentrum, stadskantoor en politiekantoor.

 

De vetgedrukte voorzieningen hebben een groter tekort dan de niet vetgedrukte.

 

 [image]

 

Figuur 21 | grafiek tekorten (links) en tekortzones (rechts) BUURTvoorzieningen

 

 [image][image]

Figuur 22 | tekorten (links) en tekortzones (rechts) WIJKvoorzieningen

 

 

 [image][image]

Figuur 23 | tekorten (links) en tekortzones (rechts) STADSDEELvoorzieningen

 

 

 [image][image]

 [image]

Figuur 24 | synthese tekorten (links) en tekortzones (rechts) STADSDEELvoorzieningen