Voor de inrichting van de publieke ruimte in Antwerpen werd een uitgebreid draaiboek met richtlijnen opgemaakt. Deze richtlijnen werden met alle betrokken stadsdiensten afgestemd. De normen van de vademecums werden als leidraad gebruikt, waarbij het draaiboek op sommige vlakken een hogere ambitie heeft. De bedoeling van het draaiboek is het verkrijgen van een kwaliteitsvolle aanleg van de publieke ruimte op het vlak van:

• Leefbaarheid: de publieke ruimte moet comfortabel en veilig zijn voor iedereen en een waaier aan gebruiksmogelijkheden toelaten.

• Duurzaamheid: de publieke ruimte dient ingericht te worden met duurzame, kwaliteitsvolle materialen die lang meegaan en die het milieu zo weinig mogelijk belasten. Er dient bewust omgegaan te worden met wateropvang en –infiltratie en energieverbruik. Ook dient de aanleg milieuvriendelijke mobiliteit te stimuleren.

• Beeldkwaliteit: een stadsbrede uniformiteit in materiaalkeuze en type-oplossingen zorgt dat het openbaar domein een esthetisch samenhangend, leesbaar en comfortabel geheel is.

• Veiligheid: het draaiboek bevat type-oplossingen die de algemene veiligheid, duurzaamheid en leefbaarheid bevorderen.

Naast deze generieke werkwijze voor inrichting van openbare ruimte binnen de Stad bespreken we achtereenvolgens de pleinen en parken welke de belangrijke dragers van het plan vormen. Het gaat achtereenvolgens om:

• de Kalverwei

• Het Kalverpad

• Het Lobroekplein

• Het Hallenplein

• De Hallentuin

• Kadepark

• De paserelle

Ze zijn allen onderling verbonden en geven de buurt een groen en publiek karakter. Ze zijn bedacht vanuit de kwaliteiten en kansen die de bestaande wijk biedt. Zo is het Lobroekplein getekend op de plek waar nu al de meest horeca aanwezig is. Het nieuwe buurtpark, de Kalverwei is eveneens op een plek getekend waardoor het centraal in de wijk ligt op de grens van oud en nieuw. Het raamwerk is ontworpen om de buurt goed te verbinden met bestaande en toekomstige publieke ruimtes zoals Park Spoor Noord, Spoor Oost en eventueel de kap op de Ring.

Masterplan

Raamwerk openbare ruimte (Masterplan)

De Kalverwei

De Kalverwei vervangt het huidige buurtpark aan de rand van de wijk op Noordschippersdok en ligt centraal in het plangebied. De grootte is vergelijkbaar met het Krugerpark in Borgerhout. Gelijkaardig aan het bestaande buurtpark aan het Noordschippersdok worden speelplekken voorzien. De Kalverwei wordt omsloten door nieuwe en bestaande bebouwing en vormt de schakel tussen de bestaande buurt en de nieuwe ontwikkelingen op de Slachthuissite. Alleen aan de zijde van Den Dam zal de Weilandstraat als verkeersruimte aanwezig blijven. De zijde aan de nieuwe bebouwing is autovrij.

Aan de zijde van de Slachthuislaan is het vormgeven van de aansluiting op de Lobroekdok kade een belangrijke opgave. Hier zal een evenwicht gevonden moeten worden tussen ruimtelijke continuïteit en samenhang in de publieke ruimte enerzijds, en een zekere mate van afscherming van de Slachthuislaan anderzijds. Een mogelijke uitwerking is de aanleg van een glooiend talud als onderdeel van het ontwerp van een passerelle die de Kalverwei kan verbinden met de kade aan het Lobroekdok. Indien op termijn een snelheidsverlaging op de Slachthuislaan naar 50km/u mogelijk zou worden, kan deze verbinding gerealiseerd worden door een gelijkvloerse oversteekplaats voor voetgangers en fietsers over de Slachthuislaan.

Het Kalverpad

Om de bestaande buurt van Den Dam te verbinden met het buurtpark De Kalverwei wordt een groene route voorzien. Dit ‘Kalverpad’ is een langgerekt pad dat loopt van de Twee Netenstraat tot in de Kalverwei. Beurtelings links en rechts wordt het pad geflankeerd door brede groene speelruimtes en bebouwing. In de bebouwing kan bijvoorbeeld een kinderdagverblijf of een nieuwe buurtsporthal een plek krijgen. Het padenpatroon in deze groene route sluit nauwgezet aan op de straatprofielen in de wijk. Het Kalverpad zelf wordt echter nergens door autoverkeer gekruist. In het westelijk deel is het Kalverpad een verkeersvrije ruimte met stoepen langs de bebouwing, in het oostelijk deel ligt er aan één zijde een enkelrichtingsstraat naast.

Kalverwei (Masterplan)

Het kalverpad (Masterplan)

Het Lobroekplein

Het Lobroekplein ligt daar waar verschillende elementen uit de buurt samen komen: de Oude Kalverstraat, de Lange Lobroekstraat en de Kalverwei. Vandaag wordt de Lange Lobroekstraat getekend door de aanwezigheid van een industriezone en de veelheid aan cafés en restaurants. Het plein is lang en relatief smal. Het is een 42 tot 50 meter brede verharde pleinruimte, van gevel tot gevel, die direct grenst aan de bestaande horeca- en handelszaken. In de nieuwe bebouwing er tegenover is ruimte voor bijvoorbeeld een buurtsupermarkt en overige buurtvoorzieningen en diensten. Langs de straat zullen parkeerplekken worden aangelegd. Ook kan er een bushalte op het plein worden voorzien.

Het Hallenplein

Het tweede buurtplein in het plan ligt op de kop van de twee Slachthuishallen aan de zijde van de huidige Lange Lobroekstraat. Het vormt samen met het Lobroekplein een tweetal min of meer gelijkvormige stadsruimtes, maar elk met een sterk eigen karakter.

Zo is het Hallenplein verkeersluw en loopt het plein van gevel tot gevel als één ruimte door. Alleen voorlangs de westelijke hal is een overrijdbare strook op het plein voorzien om de twee hallen mee te kunnen ontsluiten en bevoorraden. Het plein is ongeveer 140 meter lang en 28 tot 38 meter breed. Door de aanleg van het langgerekte plein blijven de kopgevels van de hallen tezamen op een prominente plek zichtbaar als icoon van de buurt. Het belang voor de buurt wordt programmatisch ondersteund door het plein te ontwikkelen als een verzamelplaats voor uiteenlopende buurtvoorzieningen die een directe uitloop naar het plein krijgen.

Anders dan het Lobroekplein wordt het plein voornamelijk groen ingericht.

Het Lobroekplein (Masterplan

Het Hallenplein (Masterplan)

De Hallentuin

De hallentuin ligt tussen de oostelijke slachthuishal en de rand van de Marbaixwijk. Deze tuin is georganiseerd rond de grootste boom van Den Dam. De tuin wordt aan de zijde van de Slachthuislaan begrensd door het te behouden portiersgebouw en een nieuwe aanbouw aan de slachthuishal die ruimte biedt aan wonen, werken en een kinderdagverblijf.

Deze ruimte-in-de-luwte kan dienen als schoolplein voor de nieuwe tweestromenschool die in de hal een plek kan krijgen. Ook een kinderdagverblijf kan van deze groene ruimte profiteren. De inrichting zal zo vorm moeten krijgen dat na schooltijd de ruimte ook voor de buurt als speelruimte beschikbaar is.

Kadepark

De kade langs het Lobroekdok wordt omgezet in een publieke ruimte. De watergebonden industriële activiteiten aan het Lobroekdok doven immers uit, terwijl de kwaliteiten van de kade en het Lobroekdok door het verdiepen van de Ring net groter worden. Om de kade bereikbaar te maken worden een aantal oversteken over de Slachthuislaan voorzien en wordt er een passerelle aangelegd die de Kalverwei rechtstreeks verbindt met de Lobroekkade.

In het ontwerp voor de kade wordt onderscheid gemaakt tussen de aanpak van het noordelijk deel en het zuidelijk deel. Van de Schijnpoortweg tot de Kalverstraat is de kade

bebouwd en actief in gebruik. Hier zal een geleidelijke ontwikkeling te verwachten zijn. Tussen de Kalverstraat en de IJzerlaan is de kade echter grotendeels onbebouwd

en extensiever in gebruik. Bovendien zijn hier vandaag al meerdere gronden in bezit van de stad, waardoor mits enkele bijkomende grondverwervingen, de weg vrij ligt om het centrale deel (kade midden) van de kade om te vormen tot een volwaardige publieke ruimte, het ‘Kadepark’. Dankzij de passerelle over de Slachthuislaan is deze

verbonden met Den Dam. Het Kadepark kan worden opgeladen door buurtsportterrein en jeugdvoorzieningen, mogelijks in de vorm van paviljoen(en), welke het park mee vorm geven. Een eerste stap in de herontwikkeling van de kade is de reeds geplande aanleg van een comfortabel wandelpad langsheen de volledige lengte van de kademuur langsheen

het Lobroekdok. Deze wandelkade maakt in zuidelijke richting verbinding naar het Sportpaleis. Voor de horeca in de buurt zou dit van grote waarde kunnen zijn omdat dan de bezoekers van concerten en evenementen op comfortabele wijze kunnen neerstrijken op het Lobroekplein. In noordelijke richting geeft de wandelkade verbinding met de toekomstige groenruimte ten westen van de IJzerlaanfietsbrug (na aanleg Oosterweelverbinding). Deze ruimte biedt mogelijkheden voor herlocalisatie van o.a. het voetbalveld dat vandaag op Noordschippersdok is gelegen. Bij overkapping van de Ring kunnen vanaf de kade ook verbindingen worden gemaakt naar het toekomstige landschapspark aan de overzijde van het Lobroekdok.

In het zuidelijk deel (kade zuid) zal de bestaande bedrijvigheid (of anders in alle geval de bedrijfsbebouwing) voorlopig nog aanwezig zijn. Op langere termijn zal in navolging van het beeldkwaliteitsplan Groene Singel en het Masterplan Publieke Ruimte Singel Noord aangestuurd worden op het beperken van de footprint van de bebouwing en het vergroenen van de tussenruimtes met kadetuinen.

Het noordelijke deel (kade noord) van de kade, dat na realisatie van de Oosterweelverbinding minder geschikt is als publieke verblijfsruimte, wordt meer landschappelijk ingericht en kan daarbij een belangrijke functie opnemen in kader van de waterhuishouding in het gebied (wadi’s,...). De bestaande loods aan de kop van het Lobroekdok blijft behouden gezien zijn afschermend effect ten opzichte van de toekomstige tunnelmond.

De Hallentuin (Masterplan)

Kadepark

Paserelle

De passerelle maakt een verbinding mogelijk tussen de kade aan het Lobroekdok en de Kalverwei. Omdat een ongelijkvloerse oversteek het gevaar in zich heeft uiteindelijk toch niet gebruikt te worden (want gelijkvloers oversteken gaat sneller), is het van groot belang dat de passerelle integraal onderdeel wordt van het ontwerp van de publieke ruimte, in dit geval van de Kalverwei en het Kadepark. Aan de zijde van de Kalverwei wordt de passerelle geïntegreerd in het reliëf dat in het park wordt voorzien. Hierdoor zal een vloeiend verloop van maaiveldniveau’s ontstaan waarmee een comfortabele toegang wordt geboden tot de passerelle. Aan de andere zijde zou de passerelle geïntegreerd kunnen worden met te bouwen sport- en fuifvoorzieningen voor de jeugd.

Indien op termijn een snelheidsverlaging op de Slachthuislaan naar 50km/u mogelijk zou worden, kan deze verbinding gerealiseerd worden door een gelijkvloerse oversteekplaats voor voetgangers en fietsers over de Slachthuislaan.

Aanbod aan buurtgroen

De raamwerkkaart van de openbare ruimte vertrekt van de huidige situatie, maar houdt ook grondige veranderingen in. Zo wordt het huidige buurtgroen van Noordschippersdok bebouwd en verplaatst naar elders in het plan met name naar de Kalverwei en de kades Lobroekdok.

Doorheen de ontwikkeling van het gebied, die gefaseerd zal verlopen, is het altijd de bedoeling om voldoende bruikbaar groen te hebben in de wijk, zowel voor de bestaande als de nieuwe bewoners.

Referenties passerelle: Paleisbrug Den Bosch,

foto Jannes Linders + Passerelle Peterbos, Anderlecht,

foto Jean-Luc Deru (Photo-Daylight)

(Masterplan)

Aanduiding te hanteren terreinoppervlakte(T) bij berekening V/T