De procesnota voor het verdichtings- en stadsvernieuwingsonderzoek werd in april 2013 door het college goedgekeurd.

Het verdichtings- en stadsvernieuwingsonderzoek is een onderdeel van de evaluatie van het strategisch Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen (s-RSA).

In november 2011 bereikte Antwerpen de kaap van 500.000 inwoners – en de groei blijft versnellen. Volgens de studiedienst van de stad Antwerpen groeit de bevolking van Antwerpen tegen 2030 tot ongeveer 590.000. De bevolkingssamenstelling verandert daarbij sterk: het aantal 0-tot-9-jarigen en het aantal 80-plussers kent een enorme stijging (vergroening en verzilvering). Tegelijkertijd stijgt het aantal 60-tot-79-jarigen trager dan de bevolkingstoename – dit in tegenstelling tot de Vlaamse trend. De gemiddelde gezinsgrootte neemt ook opvallend toe in Antwerpen. Deze tendensen brengen belangrijke uitdagingen mee voor de stad. De beschikbare ruimte is beperkt en de bebouwde ruimte verandert traag, maar de stad Antwerpen wil toch snel, flexibel en kwaliteitsvol kunnen inspelen op deze uitdagingen.

De onderzoekshypothesen van het onderzoek zijn:

• Verdichtingsprojecten moeten hefbomen zijn voor stadsvernieuwing

• De voorzieningengraad blijft minstens even hoog als vandaag

• De stad Antwerpen zet volop in op reconversie van het bestaande weefsel

De bevolkingsgroei betekent een behoefte aan bijkomende woningen en voorzieningen, maar eveneens aan bijkomende werkplekken. In het verleden hebben we gezien dat stadsvernieuwingsprojecten zich al te vaak richten op de omzetting van voormalige industriële sites naar hoogwaardige stedelijke woonmilieus met zeer beperkte aandacht voor de introductie van nieuwe werkgelegenheid, laat staan nieuwe bedrijvigheidslocaties.

De stad wil de toekomstige bevolkingsgroei en de noodzakelijke werkplaatsen voornamelijk in de 20ste-eeuwse gordel opnemen en ziet dit meteen als een opportuniteit om de kwaliteiten van dit gebied te versterken.

Labo XX_Werk wil verdichting als stadsvernieuwing samen laten gaan met voldoende ruimte voor werkgelegenheid. Het vertrekpunt van dit onderzoek is de veronderstelling in het ruimtelijk discours dat menging van functies nuttig is vanuit overwegingen van duurzame stedenbouw en ruimtelijke ordening. Menging biedt mogelijkheden om ruimte te besparen. En wanneer wonen en werken dichter bij elkaar komen te liggen zijn er mogelijkheden om bijvoorbeeld vervoersstromen te verminderen en warmte en energie uit te wisselen.

Voor werkgelegenheid zijn er twee uitdagingen die in Labo XX_Werk worden onderzocht: (1) verdichting en vernieuwing van industrieterreinen en (2) maximale en kwalitatieve verweving van werkplekken in het stedelijk weefsel.

Stad Antwerpen organiseerde samen met de Vlaamse Overheid een wedstrijd en selecteerde drie teams om van juni tot december 2015 hun eigen invalshoeken verder uit te werken en te toetsen aan de hand van vier cases.

case ‘Albertkanaal’ uit het onderzoek van BUUR/wes/Connect|Transform voor Labo XX_werk

Het team BUUR/wes/Connect | Transform geeft aan dat in vele steden de laatste jaren veel gefocust is op het maken van een ‘vriendelijke stad’: de stad waar enkel gemengde functies gericht op het wonen een plaats vinden. Oude economische zones worden daarbij volledig geconverteerd in gemengde ontwikkelingen, waar geen plaats meer is voor productieve economie en logistiek. Het externaliseren van economie leidt echter tot meer mobiliteit van zowel werknemers uit de stad als van de goederen zelf, meer C02 en monofunctionaliteit.

Het sfeerbeeld/toekomstbeeld van BUUR voor het Albertkanaal te Deurne is inspirerend in het licht van het RUP Contaczone Noorderlaan, meer bepaald voor bijvoorbeeld de zone rond het Straatsburgdok Noordkaai. Slimme logistiek, start-up initiatieven, een aantrekkelijk publiek domein, kantoorfuncties, bedrijvigheid, horeca en slimme energiedistributie kunnen van een gebied een duurzaam, aantrekkelijk en bedrijvig stadsdeel maken.

Een toekomstige verdichting met nieuwe economische activiteiten (al dan niet in combinatie met wonen) kan mits een gedegen ruimtelijk beleid een stap voorwaarts betekenen in de vernetting tot volwaardig gemengd stadsweefsel.