C.5.1 Stadsontwerp voor Kievit fase II

Het gerealiseerde deel van het RUP ‘HST-station Antwerpen – Omgeving Kievitplein’ (zone A) werd door buurtbewoners en actiegroepen gecontesteerd en gaf aanleiding tot polemiek. De stad Antwerpen besliste een nieuw stadsontwerp op te maken voor de delen van het plangebied die nog niet ontwikkeld werden.

Het nieuwe stadsontwerp houdt een bouwprogramma in dat bestaat uit vier nieuwe bouwzones. Het plan voorziet een vaste verdeelsleutel per bouwzone ten einde een gedegen functieverweving van woningen en kantoren te garanderen. Daarbij worden eveneens de contouren van het openbaar domein vastgelegd. Ten opzichte van de mogelijkheden zoals voorzien in het GRUP ‘HST-station Antwerpen – Omgeving Kievitplein’, werd een belangrijke schaalbeperking doorgevoerd. De nieuwe bebouwing moest een reële overgang betekenen tussen het bestaande woonweefsel en de ontwikkelingen in zone A. De bebouwde oppervlakte, schaal en bouwdensiteit werd beperkt. De ruimte bestemd als openbaar domein werd aanzienlijk vergroot. Een indicatieve weergave van de schaalbeperking wordt weergegeven in nevenstaande tabel, waarbij de referentiesituatie de situatie is wanneer noch het ruimtelijk uitvoeringsplan ‘HST-station Antwerpen – Omgeving Kievitplein’ noch het nieuwe stadsontwerp wordt uitgevoerd.

Een verbrede Van Immerseelstraat zal volledig ingericht worden als ‘parkinfrastructuur’. De groenstructuur, of ‘parktuin’, waarin de bouwblokken worden ingeplant, wordt ingevuld met tuinen op maat van activiteiten ten behoeve van de buurt. Mogelijke activiteiten zijn sport en spel, zitruimte, bloementuinen en dergelijke meer. De creatie van een nieuwe doorsteek doorheen de historische spoorwegberm verbindt deze nieuwe, publieke groenstructuur in de Kievitwijk met de aangrenzende wijken. Er wordt uitgegaan van een sterke functieverweving van functies als wonen, kantoren en publiek toegankelijke inrichtingen.

Stadsontwerp voor Kievit fase II (bron: GRUP Kievit fase II)

Indicatieve wijzigingen in terreinbezetting (bron: GRUP Kievit fase II)

Stadsontwerp voor Kievit fase II (bron: GRUP Kievit fase II)

C.5.2 Bouwblokstudie Lange Kievitstraat – Van Spangenstraat – Van Immereelstraat – Stoomstraat

Deze bouwblokstudie werd opgemaakt door de Planningscel van de stad Antwerpen dd. 06.10.2003.

Deze studie moet gesitueerd worden in de vernieuwingswerken van het station Antwerpen-Centraal, waarbij ter hoogte van de Lange Kievitstraat een volwaardige tweede stationstoegang werd gecreëerd. De stad wilde de vernieuwing van het Centraal Station aangrijpen om de stationsomgeving aangenamer te maken en een nieuwe impuls te geven. Door de ontwikkelingen van het Centraal Station krijgt immers ook de omgeving uitgesproken ontwikkelingspotenties. Dit resulteert in het aantrekken van doelgroepen die in de nabijheid van het station willen komen wonen, werken en ontspannen. De omgeving Lange Kievitstraat/Van Immerseelstraat is uitermate geschikt voor nieuwe stadsontwikkeling.

In de bouwblokstudie wordt het plangebied opgedeeld in kavels. Hoog- en laagbouw wisselen elkaar af in een buurt met open ruimtes en bouwblokken. De voorgestelde bouwvolumes zijn nooit hoger dan het Centraal Station. De open ruimtes tussen de gebouwen garanderen de doorwaadbaarheid en bieden de buurtbewoners voldoende bewegings- en ontspanningsmogelijkheden. De gebouwen kenmerken zich door hun specifieke vorm en materiaalgebruik. Ieder gebouw krijgt een eigen karakter. In de bouwblokken worden op verschillende niveaus ook openbare platforms gecreëerd: lobby voor een kantoor, gemengd met publieke functies, een zomerterras met uitzicht op het spoor, …

Visualisatie (bron: Bouwblokstudie)

C.5.3 Bouwblok I - Gebouw De Persgroep

Met het stadsproject Kievit II wordt een nieuw stuk stad ontwikkeld dat op harmonische wijze de overgang vormt tussen het internationale stationsgebeuren, de hoogbouw van Kievit fase I en de bestaande woonwijk.

Het stadsproject Kievit II vormt het scharnier tussen verschillende schaalniveaus: internationaal en lokaal, hoog en laag, dens en minder dens.

Binnen het stadsproject Kievit II vormt het nieuwe bouwblok aan het Kievitplein hét gezicht van dit stadsvernieuwingsproject aan de stationszijde. Het bouwblok zal dan ook de veruitwendiging zijn van de ambities die de stad voor deze plek koestert.

Crepain Binst ontwierp voor De Persgroep een gebouw met 10 bovengrondse bouwlagen (+1 technische tussenverdieping) met kantoorruimte voor De Persgroep Publishing, 32 appartementen en op het gelijkvloers een brasserie, een winkel en take-away, een radiostudio en een Medialaan podium met vergader- en ontmoetingsruimte. Ondergronds telt het nieuwbouwvolume 2 bouwlagen met 76 parkeerplaatsen en 5 parkeerplaatsen voor motoren op niveau -1. Deze ondergrondse parking is toegankelijk via een ondergrondse tunnel met een inrit in de Van Immerseelstraat. Op niveau -1 bevindt zich ook een ondergrondse fietsenstalling die plaats biedt aan 219 fietsen. Deze ondergrondse fietsenstalling is toegankelijk via een fietstrap die uitgeeft op de hoek van de Stoomstraat en het Kievitplein. Verder bevinden zich op niveau -2 technische- en opslagruimtes. De plint zal worden voorzien van verscheidene functies die zowel publiek als semi-publiek kunnen worden aangewend: koffiehoek en radiostudio, diverse leeshoeken een brasserie die zowel dienst kan doen voor werknemers als voor het vrije publiek en vergaderruimte.

Visualisatie gebouw De Persgroep (bron: Crepain Binst)

C.5.4 Onderzoek compensatie

Voor bouwzone I is de bouwenveloppe beperkt tot 16.500m² vloeroppervlakte. Volgens het gewestelijk RUP moet minstens 30% van deze vloeroppervlakte of 4.950m² een woonfunctie hebben.

In voorbereiding van de opstart van dit planningsproces werd onderzocht waar in de onmiddellijke omgeving deze vloeroppervlakte mogelijk gecompenseerd zou kunnen worden en wat de impact ervan zou zijn. Twee locaties werden concreet onder de loep genomen: het plangebied van RUP Pelikaanstraat en bouwzone IIa.

Onderzoek naar compensatie in het in opmaak zijnde RUP 'Pelikaanstraat'

In de nabije omgeving (diamantwijk) is het RUP 'Pelikaanstraat' in opmaak. Dit RUP zal het bestaande BPA 'Pelikaanstraat', gelegen binnen de Vestingstraat, Pelikaanstraat, Lange Kievitstraat, Lange Herentalsestraat, Schupstraat, Hovenierstraat en Rijfstraat, volledig vervangen. De aanleiding voor de opmaak van dit RUP is ook hier het botsen van projecten met de rigide verdeling van de toegelaten oppervlakten voor bepaalde functies. Heel specifiek gaat het over een project ter realisatie van 100% hotelfunctie en een voorstel voor een gemengde ontwikkeling (kantoren, hotel, woningen en assistentiewoningen, gemeenschapsvoorzieningen) op een site die al een tiental jaren braak ligt. Het RUP legt voor beide bestemmingszones een minimum percentage van 50% te realiseren kantoren op (hoofdbestemming) en voor de zone met de braakliggende site ook een minimum van 30% wonen aan de straatzijden. Het hotelproject werd vergund mits beslissing tot vervanging van het BPA, teneinde meer rechtszekerheid te garanderen.

Het doel van het RUP is om meer flexibiliteit in de bestemmingsvoorschriften te garanderen, om kwaliteitscriteria en duurzaamheidscriteria te verankeren en om mechanismen in te bouwen die vernieuwing kunnen stimuleren. Het plangebied blijft een toplocatie voor kantoorontwikkeling en diamantbedrijvigheid, maar heeft behoefte aan vernieuwing en verlevendiging. Vele gebouwen staan vandaag leeg. Een gemengde stedelijke ontwikkeling en het verhogen van de kwaliteit en aantrekkelijkheid als een tweede voorkant van het station Antwerpen-Centraal is hier gewenst (cf. strategisch Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen).

De basisuitgangspunten van het RUP zijn:

• concentratie van de diamantsector (lange termijn),

• het poreuze bouwblok (het maken van hoven (ontpitten) door aan de randen denser te bouwen,

• het maken van een kwalitatievere omgeving.

De conclusie van deze toetsing was dat het behouden en uitbreiden van de 30%-regel voor wonen, ter compensatie van het wonen in het GRUP Kievit fase II, alsook het behouden van de opgelegde minimumpercentages voor andere functies haaks tegenover de doelstelling en ambities van het RUP Pelikaanstraat staat.

Bron: stad Antwerpen, Stadsontwikkeling/ Ruimte/Team Ontwerpend Onderzoek

Onderzoek naar compensatie binnen het plangebied van het RUP Kievit II - wijziging

Middels ontwerpmatig onderzoek is gekeken of er in het plangebied van het RUP mogelijkheden zijn om de 30% of ca. 5.000m² woningen die verdwijnen uit bouwzone I (na uitbreiding en maximale inname van het toegestane bouwvolume door de kantoren van De Persgroep) te realiseren.

Binnen het plangebied komt enkel bouwzone IIa in aanmerking voor het onderzoek. Dit is de laatste bouwzone van Kievit fase II waar nog een (her)ontwikkeling zou kunnen plaatsvinden. Hier bevinden zich een synagoge en een Joodse school, alsook een smal braakliggend perceel in eigendom van AG Vespa, grenzend aan de Van Immerseelstraat. De synagoge en school zijn actieve functies. Concrete toekomstplannen voor deze bouwzone zijn niet gekend.

In opdracht van de stad deed studiebureau Sweco ontwerpmatig onderzoek naar de impact van realisatie van bijkomend woningaanbod in bouwzone IIa.

Een zestal scenario’s werden onderzocht.

De verschillende scenario’s tonen duidelijk aan dat het uitbreiden van het maximum toegestane volume ruimtelijk en maatschappelijk niet verantwoord is:

• het verdichten van bouwzone IIa komt neer op bijna een verdubbeling van wat volgens het gewestelijk RUP is toegelaten,

• alle scenario’s tonen aan dat om te kunnen verdichten de ruimte (licht en lucht) die er nu is tussen bouwzones IIa en IIb helemaal verdwijnt en de voorziene woon-, kantoor- en publiek toegankelijke functies aan kwaliteit (uitzichten, afstanden tot andere gebouwen, licht, herkenbaarheid) zullen verliezen,

• het GRUP Kievit fase II kwam in participatie met de buurtbewoners tot stand, nadat er heel wat protest was gerezen tegen de ontwikkeling van Kievit Fase I en er een bezorgdheid naar boven kwam omtrent de leefbaarheid van zo’n nieuwe ontwikkeling. De stad is van oordeel dat uitbreiding van het toegelaten bouwvolume de ruimtelijke draagkracht overschrijdt en stelt het ontwerpmatig onderzoek dat eraan vooraf ging niet terug in vraag stellen. De Persgroep lichtte haar project toe in de buurt en kon rekenen op positieve reacties van de buurtbewoners. De stad wenst de discussie hierover met de buurtbewoners daarom ook niet opnieuw te openen.

Besluit

De stad wenst de opzet van het gewestelijk RUP maximaal te behouden, omdat de toegelaten bouwenveloppe is afgestemd op de ruimtelijke draagkracht en uit respect voor de buurtbewoners. Bouwzone IIa moet blijven functioneren als een rustpunt / ademruimte in de ontwikkeling van Kievit fase II.

Ontwerpmatige toetsing mogelijkheid tot compensatie in bouwblok IIa (bron: Sweco)