Wapper

Het totale ensemble van de Wapper als langwerpig plein met een gevelordonantie die de allure heeft van een aaneenschakeling van werkelijke of vermeende stadspaleizen is een uniek decorum in de stad dat bij heraanleg zeker in de verf moet gezet worden. In dit ensemble is het Rubenshuis het oudste en meest imposante en heeft de grootste binnentuin.

Het Paleis-op-de-Meir of "vorstelycke" woning in 1745-50 is als particulier hotel opgetrokken door koopman Johan Alexander Van Susteren, heer van 's-Gravenwezel (1719-64), naar ontwerp van de succesrijke Antwerpse architect Jan Pieter Van Baurscheit de Jonge (1699-1768), die eveneens de interieurs grotendeels ontwierp en bemeubelde. Dit paleis heeft een publiekstoegankelijke en doorwaadbare binnentuin. Daarnaast bevindt zich een classicistische stadsvilla met vijf traveeën en drie bouwlagen, uitgewerkt risaliet onder een groot fronton. Momenteel huist hier en in het belendende gebouw met vlakke, egale gevels dat de hoek van de Jodenstraat uitmaakt, een financiële instelling.

De andere hoek van Meir en Wapper is gevormd door het voormalig stadspaleis ‘Den Swerten Arend’, in de 16de eeuw in bezit van burgemeester Van De Werve en onder de Fransen gebruikt als kazerne en verwoest. Het is opnieuw opgetrokken in het vierde kwart van de 18de eeuw in een sobere en strakke Louis XVI-stijl. In het verlengde hiervan vormen de vroegere aanhorigheden van Den Swerten Arend een zeer brede gevel van twaalf traveeën en twee bouwlagen onder een afgewolfd zadeldak.

Daarnaast is een geheel van herenhuis en aanpalende burgerhuizen in Louis-Philippestijl bewaard. Het herenhuis heeft zeven traveeën en drie bouwlagen, met een neoclassicistische bepleisterde gevel onder schilddak, daterend van ca. 1860. Het geheel heeft een statig voorkomen met het karakter van een stadspaleis.

Aan de andere kant van het Rubenshuis staat een geheel van drie burgerhuizen in neoclassicistische stijl (thans Rubens Inn). Het is een dubbelhuis met drie traveeën en drie bouwlagen, met laat-classicistische bepleisterde lijstgevels uit de 19de eeuw.

Tussen Jodenstraat en Schuttershofstraat bevindt zich nog de architectenwoning van Henri Smits, een vrije reconstructie van twee breedhuizen, samen vijf traveeën, met getrapte gevel in traditionele bak- en zandsteenstijl, waarschijnlijk daterend van 1880-1890.

Wapper 9-15, Rubenshuis met onthaalpaviljoen, Italiaanse vleugel en Rubens Inn met terras

Hopland

Aan Hopland bevindt zich om de hoek eenheidsbebouwing van zes winkel huizen in neoclassicistische stijl, daterend uit het vierde kwart van de 19de eeuw.

Op de hoek van Hopland en de Kolvenierstraat situeert zich een monumentaal hoekcomplex met winkels en kantoren in beaux-artsstijl, daterend uit het eerste kwart van de 20ste eeuw. Op de benedenverdieping zijn hoge vensters met rondboogvormige roedeverdeling aanwezig.

Hopland

Foto: Tim Van de Velde

Kolveniersstraat

Het Kolveniershof is het enige monument in de Kolveniersstraat. Met uitzondering van de panden met perceelsnummer 8, 22 en 24 zijn de panden langs de zijde van het Rubenianum opgenomen op de lijst van bouwkundig erfgoed. De gebouwen aan de andere zijde van de straat behoren niet tot het bouwkundige erfgoed. Het gaat veelal over kantoren, handel en appartementen. Op de hoek met de Meir bevindt zich het beeldbepalende C&A gebouw naar ontwerp van Steynen. De smalle Kolveniersstraat wordt sterk gedomineerd door de laad- en loskade van de nabijgelegen Stadsfeestzaal, inclusief de supermarkt Delhaize.

Kolveniersstraat met aan linkse zijde toeleveringszone Stadsfeestzaal en rechts

Rubenianum, inkom en deel van Kolveniershof

Foto: Tim Van de Velde

Omringende bouwvolumes

Tijdens de laatste decennia zijn binnen het gezichtsveld van de Rubenssite meerdere gebouwen en uitbreidingen van gebouwen gerealiseerd met een lage beeldkwaliteit. Ze worden door hun gebrek aan harmonie met de omgeving (hoogte, vorm, materiaalgebruik, inplanting, …) als storend ervaren.

Het betreft zowel de rechtstreeks aangrenzende gebouwen binnen het bouwblok zelf, als de bebouwing aan de overzijde van Hopland en de Kolveniersstraat. Door hun opmerkelijk volume en hoogte hebben ze een bijzondere impact op de Rubenssite. Bij het verlenen van bouwvergunningen is schijnbaar nooit rekening gehouden met de 50m radius rond wettelijke beschermde monumenten en stadsgezichten. Niet enkel vanuit de tuin hypothekeren de meest recent vergunde gebouwen de kwaliteit van de Rubenssite, ook vanuit de verdiepingen van het Rubenshuis, het Kolveniershof en het Rubenshuis ogen deze toevoegingen wegens hun bijzondere volumes, materialen en kleuren zeer storend in het stedelijke landschap.

Het betreft volgende gebouwen:

§ De hoogbouw, opgericht op de westhoek van de Meir met de Kolveniersstraat (1925), was een voor die tijd in de binnenstad zeer zeldzaam gebouw. Het betreft een appartementsgebouw met hoektoren.

§ De hoek van Hopland (13-23) bestaat eveneens voor die tijd (1911) een zeer hoog appartementsgebouw, met aan de achterzijde het opvallende parement in gele baksteen, die duidelijk zichtbaar is vanaf de Rubenssite

§ In 1964 is de Antwerpse vestiging van het Nederlandse kledingketen C&A opgericht op de oosthoek van Meir en Kolveniersstraat, naar ontwerp van architecten Leon Stynen en Paul De Meyer.

§ Het nieuwe KNS-gebouw, aan de overkant van Hopland, dateert uit 1967, naar ontwerp van architect-urbanist Appel & C°. De volumetrie en materiaalgebruik zijn bijzonder storend.

§ Aan het eind van de 20ste eeuw is aan Hopland een gebouw toegevoegd dat het storende volume en de zijgevel van de KNS aan het gezicht moest onttrekken. Met zijn lichtblauwe dak vormt het echter op zijn beurt een vrij dominant beeld voor de Rubenssite.

§ In het bouwblok zelf, grenzend aan de site, is in 1995 het voormalige gebouw van de Gazmaatschappij herbestemd tot Antwerpse vestiging van de Spaanse kledingketen Zara met appartementen, en is het achterste gedeelte verhoogd met een iets terugliggend dakappartement met terras uitgevend op de Rubenssite. Dit betreft een volume dat qua vormgeving in schrale postmodernistische stijl, opvallende gele kleur en beplanting duidelijk aanwezig is op de site.