“Traditioneel focusten we in onze lessen rond erfgoed altijd heel sterk op Antwerpen. Die aanpak werd geïnspireerd door onze centrale ligging in de stad. Samen met de leerlingen gingen we op stap in Antwerpen op zoek naar erfgoed”, vertelt Valérie Braemscheute. Ze is titularis van een van de twee klassen van het vijfde jaar. Samen met haar collega Inge Van Trier van de andere klas zet ze haar schouders onder het proefproject. Ondersteuning krijgen ze daarbij van ErfgoedLab Antwerpen.

“We reikten de leerlingen tradities aan zoals de Antwerpse handjes, de Reuzenstoet of Verloren Maandag”, gaat Inge verder. “Dit schooljaar realiseerden we ons dat iedereen ook erfgoed in de eigen omgeving heeft. Daarom stelden we onze leerlingen de vraag welk erfgoed ze zelf willen behouden. Als de kinderen er iets van zichzelf in mogen steken, leeft het meer in de klas. Ze mogen iets wat ze belangrijk vinden meebrengen naar de klas en erover vertellen. Er wordt naar hen geluisterd. Op die manier voelen ze respect voor hun cultuur.”

Ogen gaan open

“We legden de leerlingen eerst goed uit wat erfgoed precies is”, schetst Valérie. “Daarna kregen ze een invulfiche mee naar huis. Daarin werd gepeild naar verschillende aspecten van erfgoed in hun familie en directe omgeving. Denk maar aan een gerecht, een feest, rituelen, muziek of een geluksbrenger. Dat laatste element werd geïnspireerd door het thema van Jeugdboekenmaand, met name geluk. De school nam dat over als jaarthema.”

“De leerlingen bevroegen hun ouders en grootouders”, vertelt Inge. “Op zo’n moment zie je de ogen wel opengaan. Bepaalde zaken doen ze zonder te beseffen dat daar een betekenis achter zit. Ze herkennen ook dingen in elkaars leven. ‘Ah, ben jij ook moslim?’, dat soort reacties. En ze zien hoe ze van elkaar verschillen in pakweg de beleving van dezelfde godsdienst. Ik denk dat dat een eyeopener is, het kan een boeiend gesprek opleveren in de klas. De leerlingen zijn nog iets te jong om heel diep te graven. Ze luisteren wel naar elkaar, maar als leerkracht moet je het gesprek wel leiden.”

Wat zeker bijdraagt tot de boeiende gesprekken in de klas, is het feit dat er zoveel verscheidenheid te vinden is, geven beide leerkrachten aan. Dat wordt overduidelijk bij een blik op de wereldkaart die in elke klas hangt. Valérie en Inge hingen die op naar aanleiding van het project en vroegen de leerlingen het land aan te duiden waar hun roots liggen. Het leverde een indrukwekkende verzameling kleurrijke vlaggetjes op, van Senegal tot Tibet, en van Oekraïne tot de Filipijnen.

Kapstok nodig

De opdracht blijkt niet voor elke leerling even eenvoudig. “Soms moeten we echt wel graven”, vertelt Inge. “Dan vragen we naar kleine, concrete zaken. Waarom het bij sommigen moeizaam gaat? Dat kan met de achtergrond te maken hebben, maar ook met hun karakter. Al heb ik van bepaalde kinderen die vrij gesloten zijn wel een mooi ingevuld blad gekregen, met verschillende items en accenten. Bij anderen missen we diepgang. Ze zeggen enkel dat ze een gerecht lekker vinden en verder niets. Maar erfgoed is: waarom eten jullie dat, maakt je oma dat, maken jullie dat op een bepaalde manier klaar? (lacht) Met die vragen gaan ze dan terug naar huis. Ze hebben een houvast of kapstok nodig om van te vertrekken.”

Het gemis aan diepgang kan ook met de werkvorm te maken hebben, denkt Valérie. “Sommige kinderen kunnen heel goed vertellen. Zij leggen makkelijker iets uit dan dat ze het op papier zetten.”

“We staan nu verder in het project, we hebben best al wat materialen”, schetst Inge. “Nu kunnen ze zich voorbereiden om over hun erfgoed aan elkaar te vertellen en te graven naar de symboliek erachter. Waarom is iets erfgoed voor een bepaalde leerling? Dat verwoorden vind ik heel belangrijk. Het is een leuk proces waar je doorheen het jaar ook op kan terugkomen.”

Bijkomend inzicht

In de vernieuwde manier van werken rond erfgoed zit muziek, vinden Inge en Valérie. Het proefproject loopt nu enkel in hun klassen. Mogelijk laten ze elkaars leerlingen proeven van wat leeft in de andere klas, bijvoorbeeld met een kleine tentoonstelling. Het werk van elke leerling komt ook terecht in het eigen groeiboek. Daarin worden van de eerste kleuterklas tot het zesde leerjaar zaken verzameld die voor de leerling erg betekenisvol zijn. Verder komt er ook een expo in bibliotheek Permeke tijdens het openingsweekend van Jeugdboekenmaand. In de toekomst kan de aanpak ook de erfgoedwerking in andere leerjaren van De Dames inspireren. De leerkrachten van het zesde jaar zijn alvast geïnteresseerd.

De verhalen uit het eigen leven gaven de twee leerkrachten ook een bijkomend inzicht in de achtergrond van hun leerlingen. Valérie leerde hen op een aantal vlakken beter kennen, Inge noemt de inkijk in tradities en gezinnen. “Omgaan met alle achtergronden in de klas is boeiend, maar wel een uitdaging. Het is boeiend om mee op weg te gaan en te zien hoe de kinderen alles beleven, welke gewoontes en tradities ze hebben. Maar een uitdaging is het ook omdat ze er niet altijd open over zijn... Je voelt dat sommigen het liever binnenskamers houden. Terwijl anderen ons alles vertellen.”

Ons geluk

In deze video vertellen de kinderen wat voor hen symbool staat voor geluk.