De collectie van het Lambotte-museum bestaat uit instrumenten en toestellen uit verschillende medische takken. ErfgoedLab Antwerpen en de vrijwilligers van het Lambotte-museum sloegen de handen in elkaar om de collecties te waarderen.
In een van de ronde paviljoenen van het Stuivenberg-ziekenhuis vind je het 'Museum van de Geschiedenis van de Gezondheidszorg', ook wel gekend als het Lambotte-museum. De collectie bestaat uit instrumenten en toestellen uit verschillende medische takken. Je ervaart er de evolutie van de gezondheidszorg in de 19e en 20e eeuw.
ErfgoedLab Antwerpen en de vrijwilligers van het Lambotte-museum sloegen de handen in elkaar om de collecties te waarderen. Wat is de samenhang van alle collecties? Welke topstukken ontdek je er? En wat kunnen al deze stukken betekenen voor de bewoners van stad Antwerpen en daarbuiten? Een gesprek met Marc Demolder (Lambotte Museum) en Leonoor De Schepper (ErfgoedLab Antwerpen).
Waaruit bestaat de Lambotte-collectie?
Marc: “Dit is een medische collectie die in oorsprong bestaat uit toestellen en instrumenten uit het Stuivenbergziekenhuis en andere Antwerpse OCMW-ziekenhuizen. Later werd de collectie verrijkt met schenkingen van organisaties, maar ook van individuele huisartsen. De meeste voorwerpen dateren van de 19de en 20ste eeuw, maar we hebben er ook enkele uit de 17de eeuw.”
Wie was Lambotte? Startte hij de collectie zelf?
Marc: “Nee, de collectie werd naar hem vernoemd. Albin Lambotte was een wereldberoemde orthopedische chirurg die in de 19de en 20ste eeuw in het Stuivenbergziekenhuis werkte. Hij is de uitvinder van de osteosynthese. Externe fixatoren en metalen plaatjes bracht hij aan over een breuk om die te fixeren, met snellere mobiliteit en genezing als gevolg. Hij was de eerste die dat deed en bouwde hiervoor zijn eigen instrumenten.”
Waarom is het belangrijk dat er voor deze collectie een waarderingstraject loopt?
Leonoor: “Waarderen is een vrij nieuwe praktijk in de culturele sector. Bedoeling is om op een andere manier naar musea en museale collecties te kijken. Traditioneel beslist een conservator of directeur wat wel of niet wordt getoond of aangekocht. Maar er is een internationale tendens van waarderen. Het is een participatieve methode waarbij mensen met verschillende achtergronden objecten bespreken vanuit hun eigen invalshoek. Voor de Lambotte-collectie zijn dat experten vanuit verschillende medische disciplines, maar ook Marc als ingenieur en vertegenwoordigers van ETWIE en het Hôpital Notre-Dame à la Rose in Lessines. Per deelcollectie die we bespreken schuift een specialist-geneesheer in die discipline aan.”
“Namens ErfgoedLab Antwerpen ben ik ook van de partij. Wij willen de praktijk van het waarderen verder integreren in de Antwerpse erfgoedwereld. Met dit pilootproject onderzoeken we ook wat verzamelaars in Antwerpen kunnen aanbieden op dat vlak. Waarderen laat je toe om met een verse blik naar je collectie te kijken.”
Hoe gaat het waarderen concreet in zijn werk?
Leonoor: “Je hebt verschillende methodes om te waarderen, afhankelijk ook van het thema. Wij kozen voor de methode reviewing significance 3.0, die leent zich heel goed voor museale collecties. Per object stellen we dezelfde vragen rond herkomst, verwerving, gebruik, zeldzaamheid en conditie. We toetsen de medisch-wetenschappelijke, cultureel-maatschappelijke, educatieve en onderzoekswaarde. We geven geen cijfers, maar werken per deelcollectie met een beschrijvende tekst, een waardenstelling. Het is een samenvattende tekst waarin alle waarden worden opgenomen en waaruit het belang van de deelcollectie blijkt.”
Marc: “Die waardenstellingen kan je gebruiken voor je collectieplan. Ze geven ons een mooi beeld van de waarde van onze deelcollecties. We stellen vast dat we met onze collectie de volledige evolutie van instrumenten kunnen duiden.”
Welk object springt er voor jullie uit?
Leonoor: “De weduwe van een huisarts schonk zijn iconische, lederen dokterstas, precies zoals hij die had achtergelaten, met de inhoud erbij. Zo’n object vertelt een boeiend erfgoedverhaal, het is een echte tijdscapsule.”
Marc: “Als ingenieur heb ik een voorliefde voor objecten als de stalen longen, het nierdialysetoestel en de instrumenten die Lambotte zelf maakte. Het ingenieuze aspect van die objecten boeit me sterk.”
Dit waarderingstraject maakte deel uit van het programma Geheugen van Stuivenberg. ErfgoedLab Antwerpen werkte daarvoor in 2021-2023 samen met diverse partners uit Stuivenberg. Samen stonden ze stil bij wat er typisch is aan de wijk. Welke verhalen, voorwerpen en gebruiken vinden we waardevol om door te geven of te bewaren voor de toekomst?
