“Een beginanalyse vraagt dat niet veel tijd? We willen graag vooruit.” Dit horen we vaak in gesprekken met directie, vertelt Saskia, procesbegeleider bij Stad Antwerpen, dienst onderwijs.
Succesvolle verandertrajecten vragen om doelgerichtheid. Saskia legt uit hoe een goede beginanalyse zorgt voor een sterke start van een traject.
Saskia, wat versta jij onder een beginanalyse?
“Of een school werkt rond gedrag of taalbeleid: een school start nooit vanaf nul. Een eerste stap is om een stand van zaken op te maken. Samen met de school bekijk ik waar de school naartoe wil en wat ze dan best in kaart brengt om te weten wat de huidige situatie is. Dit kunnen data zijn die de school sowieso voorhanden heeft. Soms is het nodig om extra data te verzamelen via bijvoorbeeld een bevraging of observatie. Als de beginsituatie duidelijk is, kan je gerichter stappen zetten naar je doelen.”
Waarom is dit zo belangrijk? Verliest een school niet te veel energie en tijd hierin? Als een school weet dat bv. effectieve didactiek werkt, waarom zou ze dan niet onmiddellijk de nieuwe werkwijze implementeren?
“Dit kan zo lijken, maar eigenlijk zorg je op termijn voor tijdwinst. Zeker als je het klein en gericht aanpakt. Scholen die eerder geneigd zijn om – vanuit heel goede intenties – meteen in actie te schieten, zullen bij aanvang het gevoel hebben dat ze vooruitgaan. Door snel in actie te schieten, is er echter de kans dat je op de verkeerde dingen inzet. Praktijken die uiteindelijk niet beantwoorden aan de noden die er zijn op de school, vragen uiteindelijk veel meer tijd en energie van het ganse team. In plaats van steeds vooruit te gaan, ben je in dat geval nog geen stap verder.
Door tijd te maken voor een beginsituatieanalyse, bouw je voort op bestaande sterktes en maak je uitdagingen en knelpunten concreet. Bovendien betrek je in deze fase je team, leerlingen en andere betrokkenen, wat helpt bij het creëren van draagvlak. Het helpt scholen echt om doelgerichter en duurzamer te werken.”
Hoe neem je al die actiegerichte doeners mee in dit verhaal?
“Bij elke verandering neem je als school je team, je leerlingen en andere betrokkenen mee in wat je gaat doen en waarom. Bij de start van elk traject is het daarom belangrijk om dit samen met een kernteam goed te verduidelijken. Dit doen we zowel voor het thema waarop de school wil inzetten, als voor de stappen die we met het kernteam willen zetten in het traject.
Eens het duidelijk is dat een beginsituatieanalyse beknopt kan, zijn de scholen er doorgaans zeker voor te vinden. De kunst hierbij is om te vertrekken van gegevens die voorhanden zijn. Ik denk bijvoorbeeld aan de DataWijzer, het leerlingvolgsysteem, Koala-testen, jaarlijkse welzijnsbevragingen op school… Een school beschikt vaak over heel wat data.”
Saskia gelooft sterk in het belang van een beginanalyse, maar ervaren scholen dit ook als een meerwaarde? We vroegen scholen wat ze in de beginanalyse te weten wilden komen; hoe ze dit deden en wat het heeft opgeleverd:
Wat wou je te weten komen?
We willen ons team, leerlingen en ouders tools aanreiken om meer rust te creëren, waardoor onze leerlingen meer tot leren komen.
Hiervoor was het nodig te onderzoeken
welke tools en/of strategieën nu al voorhanden zijn en in welke mate deze worden gebruikt.
In welke mate nu rust wordt ervaren zowel tijdens de les als de pauze.
In welke mate leerlingen zich nu kunnen concentreren tijdens de les en thuis (bij het maken van huiswerk bv.).
Leerlingresultaten namen we niet op. Idealiter zien we daarin na verloop van tijd ook een stijging, maar er zijn veel variabelen die dit kunnen beïnvloeden (zoals bv. een nieuwe taalmethode). Daarom besloten we dit buiten scope te houden.
Hoe heb je dat gedaan?
We namen een bevraging af bij onze leerlingen en observeerden hen tijdens de pauze. Hiervoor gebruikten we Appwel; een bevraging die we jaarlijks herhalen. De kleuters konden ‘op maat’ enkele vragen beantwoorden. Voor de observatie maakten we een bestaande kijkwijzer schooleigen. Een week lang observeerden we het speelgedrag en interacties tijdens de speeltijd.
Daarnaast kreeg ons ganse team een bevraging die we zoveel mogelijk probeerden te spiegelen aan die van de lagere school.
De ouders kregen net voor de start van het traject een vragenlijst. Hen opnieuw bevragen, leek niet gepast. We doen dit nadat het traject verder gevorderd is.
Wat heeft het opgeleverd?
Het leverde heel wat interessante inzichten op, waarmee we verder aan de slag konden. Dit zowel op korte als lange termijn. Dankzij de resultaten konden we een plan van aanpak opstellen dat beantwoordt aan de noden op onze school.
Heb je 1 tip voor andere scholen?
De resultaten koppelden we terug aan het ganse team tijdens een studiedag. Dit zorgde (en zorgt nog steeds) voor meer draagvlak en betrokkenheid.
Wat wou je te weten komen?
In ons team waren we ervan overtuigd dat lezen erg belangrijk is. Lezen en voorlezen zijn de basis van de taal- en leesontwikkeling van kinderen.
Wetenschappelijk onderzoek leerde ons dat we om goede lezers te ontwikkelen, zowel op technisch lezen, op begrijpend lezen als op leesplezier moeten inzetten. We waren nieuwsgierig waar wij nog een verschil konden maken.
Hoe heb je dat gedaan?
We onderzochten hoe het zat met de leescompetenties van onze kinderen en we onderzochten ook hun leesplezier.
Dit deden we door de beschikbare data te onderzoeken: leestoetsen, AVI, ed. Daarnaast deden we ook een uitgebreide bevraging bij alle leerlingen over hun leesplezier. De oudsten vulden de bevraging in, met de jongsten gingen we in gesprek op basis van de vragenlijst.
Wat heeft het opgeleverd?
Een goede analyse gaf ons inzicht in het feit dat we vooral op vlak van leesplezier nog een verschil konden maken. We ontdekten welke boeken leerlingen misten, waarom sommige leesmomenten saai waren en welke leesplekken ze waardeerden.
Dankzij deze analyse konden we gericht aan de slag, een plan opstellen en de voortgang goed monitoren.
Deze analyse zorgde ervoor dat we heel gericht aan de slag konden, een plan opmaakten en de evolutie goed in beeld bleven houden. Tweemaal per jaar evalueerden we op niveau van de leerlingen en stuurden we ons plan bij.
Heb je 1 tip voor andere scholen?
Breng het leesgedrag van je leerlingen in kaart, dat is het fundament van je project en betrek de leerlingen zelf en je ontdekt een bron van nieuwe ideeën, creativiteit, praktische hulp en inspiratie.
Meer info?
Wil je zelf een sterke start maken? Bekijk onze stappenplannen of neem contact op via schoolontwikkeling@antwerpen.be.
