• Lees meer op de website van het Vlaamse Departement Zorg.
• Vragen over het bloedonderzoek? Contacteer de preventiewerkers van Logo.

De resultaten van dit onderzoek werden bekendgemaakt op 30 januari 2024. De deelnemers aan de jongerenstudie werden ingelicht per e-mail over de afronding van deze studie. Indien gewenst kunnen zij hun persoonlijke resultaten opvragen.

Je vindt de resultaten op de website Jongerenstudie HBM-omgeving 3M.

• Meer dan de helft van de bloedstalen had te hoge PFOS-waarden.
• Wie dichter bij de fabriek woonde, eieren van eigen kippen at en/of grondwater gebruikte, had doorgaans hogere waarden.

Lees de samenvatting van het onderzoeksrapport

• Technisch-wetenschappelijk rapport
• Bijlagen bij het rapport

Deelnemers ontvingen hun persoonlijke resultaten en konden in oktober 2021 deelnemen aan een online infosessie over de resultaten van het onderzoek.

1. Hertekening no regret-zone

• De gebieden met verhoogde PFOS-concentraties in de toplaag van de bodem situeren zich niet in een cirkel rond de 3M-site, maar eerder in een noordoost-zuidwest georiënteerde ovaal (met uitzondering van enkele lokale vervuilingskernen waar al specifieke no regret-maatregelen van toepassing zijn). Daarom worden de no regret-maatregelen die momenteel gelden in een straal van 10 kilometer rond 3M opgeheven in de districten Merksem, Deurne, Wilrijk en Hoboken, alsook in Borgerhout extra muros en Berchem extra muros.
• Het district Berendrecht-Zandvliet-Lillo viel buiten de oorspronkelijke no regret-zone (straal van 10 kilometer rond 3M), maar vertoont PFAS-waarden vergelijkbaar met die in de huidige no regret-zone. Dit district heeft bovendien een landelijk karakter (moestuinen, kippen, ander kleinvee, …) waardoor het gebied kwetsbaarder is. Daarom worden vanaf nu de no regret-maatregelen ook van kracht in het district Berendrecht-Zandvliet-Lillo.
• De huidige no regret-maatregelen uitgevaardigd door AZG rond vervuilde sites zoals bepaalde brandweerkazernes en industriële sites blijven geldig. Het blijft ook steeds mogelijk om strengere maatregelen uit te vaardigen op plaatsen waar dit noodzakelijk blijkt.

2. Aanpassing no regret-maatregelen voor grondwater

• Grondwater moet beantwoorden aan de drinkwaterkwaliteit, als het wordt gebruikt voor directe of indirecte menselijke consumptie. Onderzoek toont aan dat de kwaliteit van het grondwater in bijna heel de stad, inclusief het district Berendrecht-Zandvliet-Lillo, niet voldoet aan de vooropgestelde normen. Het is absoluut te vermijden dat schadelijke stoffen, die worden opgelijst in de Europese drinkwaterrichtlijn, terechtkomen in de voedselketen en zo worden opgenomen door het menselijk lichaam.
• Daarom neemt de stad Antwerpen drie maatregelen betreffende het gebruik van grondwater:
  • Het oppompen en gebruiken van grondwater in de stad wordt principieel afgeraden. Deze maatregel heeft ook betrekking op de dalende trend in de grondwaterspiegel, en de daarbij horende problematiek van verzilting en corrosie van funderingen.
  • Beheerders van volkstuinen worden aangeraden om over te schakelen op de recuperatie van regenwater of desgevallend zich aan te sluiten op het drinkwaternet.
  • En tot slot wordt het gebruik van grondwater in speelzones voor kinderen niet meer toegelaten.

Alle locaties en hun nummer vind je op deze kaart.

9 plaatsen hadden een te hoge concentratie PFAS. Op deze plaatsen werd bijkomend onderzoek gepland of al opgestart. Daarnaast tracht stad Antwerpen in samenwerking met de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) de globale verspreiding van PFAS over heel het grondgebied in kaart te brengen.

• 1 - Vlietbos
• 9 - brandweerkazerne aan de Halewijnlaan
• 14 - samentuin Lekkeroever aan de Gloriantlaan
• 15 - samentuin aan woonzorgcentrum ’t Zand in de Louis Paul Boonstraat (na verder onderzoek is er volgens OVAM geen beschrijvend bodemonderzoek nodig)
• 16 - basisschool De Dobbelsteen aan de Emile Verhaerenlaan
• 22 - Scheldelaan
• 23 - volkstuinen aan de Grote Put in Ekeren
• 28 - volkstuinen aan de Varenlaan in Wilrijk
• 32 - brandweerpost Deurne
• 33 - brandweerpost Lillo

Op 22 andere locaties werden geen te hoge concentraties PFAS vastgesteld.

• 2 - jeugdvereniging ‘Schep Vreugde’ en ‘Akabe 5 & 6’ ter hoogte van de Blancefloerlaan
• 3 - Park & Ride Linkeroever
• 5 - natuurreservaat Het Rot 25
• 6 - Sint Annabos, ten noorden van de voetbalvelden van City Pirates Linkeroever
• 7 - de speeltuin aan de Willem Klooslaan
• 8 - voetbalterreinen City Pirates Linkeroever aan de Charles de Costerlaan
• 10 - samentuin Biodroom ter hoogte van de Willem Gijsselsstraat en de August Van Cauwelaertlaan
• 11 - Galgenweelpark
• 12 - het scoutsterrein van scouts “21ste” aan de Gloriantlaan
• 13 - basisschool De Stroom aan de Gloriantlaan
• 17 - de speeltuin ter hoogte van de hoek tussen de Vlaamshoofdlaan en de Akkerwindestraat
• 18 - de speeltuin aan de Jachthaven ter hoogte van de Thonetlaan
• 19 - basisschool Sint Anna-Goethe in de Goethestraat
• 20 - het scoutsterrein van zeescouts “1ste George de Hasque” aan de Thonetlaan
• 21 - de speeltuin ter hoogte van het Frederik Van Eedenplein
• 24 - volkstuin De Zwaantjes aan het fort van Merksem
• 25 - jeugdvereniging KRAS aan de Slachthuislaan
• 26 - de botanische tuin, ter hoogte van de Leopoldstraat in de Antwerpse binnenstad
• 27 - volkstuin Silsburg 4 aan de Peter Benoitlaan in Deurne
• 29 - de hoek van de Emile Verhaeren- en de Halewijnlaan
• 30 - groenzone aan het Frederik van Eedenplein
• 31 - de speeltuin aan de Gaston Burssenslaan

• Op 4 plaatsen in woon- of recreatiegebied lagen de waarden onder de bodemsaneringsnorm.
• Op 1 plaats, buiten bewoond gebied en vlakbij de werfzone van de Oosterweelverbinding, werd de bodemsaneringsnorm wel overschreden.

PFAS verspreidt zich onder meer door de wind en via het grondwater. De eerste resultaten op Linkeroever laten zien dat de vervuiling afneemt hoe verder van de 3M-fabriek de stalen genomen worden.

Lees deel 1 en deel 2 van het onderzoeksrapport.

Alle bewoners van Linkeroever ontvingen een brief met de resultaten van het bodemonderzoek. Scholen in een straal van 5 kilometer rond de 3M-fabriek werd gevraagd om voorzorgsmaatregelen te nemen.

Stad Antwerpen bood alle samen- en volkstuinen de kans om putwater te laten onderzoeken. In afwachting van de afronding van dit stadsbrede onderzoek, raadde de stad het gebruik van grondwater voor irrigatie in volkstuinen af.

In het voorjaar van 2022 nam Stad Antwerpen het initiatief om alle bestaande data over PFAS in Antwerpen en Zwijndrecht samen te brengen en waar nodig aan te vullen met eigen onderzoek. Daarom werden er in het voorjaar van 2022 grondwaterstalen genomen. Op basis van de resultaten van dit onderzoek wordt het gebruik en oppompen van grondwater in heel de stad Antwerpen afgeraden. Op deze pagina onder ‘Bodemonderzoek 2022’ lees je meer info.