Gedenkplaat zijgevel

Op de oostelijke zijgevel bevindt zich een gedenkplaat voor overleden Borgerhoutse kolonialen. De tekst is de volgende: “Aan de Borgerhoutse kolonialen gestorven in Congo vóór 18 october 1908”. Hieronder staan acht namen opgesomd. 18 oktober 1908 is de dag waarop een wet gestemd werd in het Belgische parlement die Belgisch-Congo oprichtte en dus het einde betekende van Kongo-Vrijstaat. De plaat herdenkt dus enkel de Borgerhoutse kolonialen gestorven onder het koloniale bewind van Leopold II ten tijde van Kongo-Vrijstaat.

De plaat werd geplaatst en ingehuldigd op 21 juli 1949 tijdens de viering van de Belgische feestdag door de christendemocratische en Vlaamsgezinde burgemeester Aloïs Sledsens. Er werd onder andere een stoet georganiseerd door verschillende Borgerhoutse verenigingen. De plaat werd ontworpen door de Borgerhoutse bouwmeester Hermans. De kolonialen werden zo geëerd als helden van het vaderland. Dit kadert binnen een breder propaganda-offensief dat zich ontwikkelde tijdens het interbellum en na de Tweede Wereldoorlog. Hierbij werd geprobeerd om de periode van Kongo-Vrijstaat en zo het kolonialisme een positieve bijklank te bezorgen onder de Belgische bevolking. De expliciete aanduiding op de gedenkplaat dat het gaat om kolonialen overleden voor oktober 1908 kadert binnen dit propaganda-offensief. De gedenkplaat is dus een middel om het bewind van Leopold II ten tijde van Kongo-Vrijstaat op een positieve manier in beeld te brengen.

De functies van de vermelde personen verschilden van elkaar. J.J. Brumeyers, G.F.J. Pelgrom, Alphonse Raguet, Dominique Smits en C.E. Vollemaere waren actief in het koloniale militaire apparaat. Pierre Goossens maakte deel uit van de administratie van Kongo-Vrijstaat. E.D. André was dan weer actief als ingenieur bij de spoorwegmaatschappij. Joana Crauwels ten slotte was een kloosterzuster van de missionarissen van Maria. Zij maakte deel uit van één van de zes vrouwelijke congregaties actief in Kongo-Vrijstaat. Hoewel er een grote aanwezigheid was van vrouwelijke kolonialen in Congo gebeurde het zelden dat zij vernoemd werden in monumenten ter ere van het kolonialisme.

Dergelijke herdenkingsmonumenten werden in deze periode actief gepromoot bij gemeentebesturen door de ‘Bond voor het Congoleesch Aandenken’. Zij vroegen sinds 1930 aan verschillende gemeentebesturen om dergelijke monumenten op te richten. Ze gaven zelf een boek uit met een overzicht van Belgen gestorven in Congo. De acht Borgerhoutse namen komen uit dit boek.

Twee jaar later, in 1951, werd een tweede gedenkplaat onder de vorige geplaatst. De plaat is van de hand van de Borgerhoutse kunstenaar Rik Sauter ter ere van politieagenten gestorven in concentratiekampen.

Plaque in de inkomhal

In de monumentale inkomhal van het districtshuis bevindt zich ook een plaque met daarop een vermelding van Leopold II. Ook tijdens de inhuldiging van het gebouw als gemeentehuis in 1889 eerde de toenmalige Borgerhoutse burgemeester de vorst bij het georganiseerde banket. Het lijkt hier om een gebruikelijk eerbetoon aan de toenmalige vorst te gaan. In de archieven is er momenteel nog geen enkele indicatie teruggevonden dat Leopold II betrokken zou zijn geweest bij het optrekken van het gebouw.

Congolese munt in de fundering?

Er gaat het gerucht de ronde dat er tijdens het bouwen van het gemeentehuis tussen 1886 en 1889 een Congolese munt in de fundering van het gebouw zou zijn bevestigd. De eerste Congolese munt dateert echter van 1897, het is dus niet mogelijk dat er een Congolese munt in de fundering is geplaatst.