Historische vervuiling

Brandweer Zone Antwerpen nam in het verleden als eerste in Vlaanderen meerdere maatregelen om PFAS en PFOS uit haar werking te verwijderen en in de nabije toekomst PFOS-vrij te kunnen werken. Zo werden alle autopompen (de ‘standaard’ brandweerwagen) al industrieel gereinigd zodat ze PFOS-vrij zijn en wordt er om te oefenen gewerkt met fluorvrij schuim. Er werd ook al grotendeels overgestapt naar fluorvrij blusschuim om de milieu-impact naar een minimum te herleiden. 

Helaas zijn er naast voertuigen ook heel wat bodems van brandweerkazernes historisch vervuild. Dit is ook het geval in de havenkazerne Lillo waar veel geoefend werd op industriële brandbestrijding met blusschuim. Momenteel bereidt Brandweer Zone Antwerpen de bouw van een nieuwe kazerne op dezelfde site voor. Daarom moet de grond nu eerst grondig gesaneerd worden. 

Zonevoorzitter Bart De Wever legt uit: “In Antwerpen bestaan er verschillende initiatieven rond de kweek van industriële hennep. Deze plant is niet alleen goed voor onze circulaire economie, maar heeft ook potentieel om PFAS te halen uit vervuilde gronden. Het onderzoek daarnaar verdient dus alle ondersteuning. De site in Lillo is geknipt voor een proefproject, dus was het logisch om deze kans met beide handen te grijpen. Ik kijk samen met onze brandweer uit naar de resultaten.”

Natuurlijke sanering

Tijdens het onderzoek naar mogelijkheden, kwam al snel het idee om op natuurlijke wijze te saneren. Hennepplanten halen grote hoeveelheden PFAS en PFOS uit de bodem en slaan deze op in hun bladeren. Na de oogst kunnen de vervuilde en schone delen van de plant gescheiden worden. De delen met PFAS worden vernietigd, de rest van de plant kan later als grondstof dienen. Om een idee te geven: er passen 1 miljoen hennepplanten op een hectare (1 000 m²). Dat maakt het dus een bijzonder krachtige natuurlijke saneringsoplossing.

Voor de duidelijkheid: industriële hennep is geen wiet. De plant bevat erg weinig THC, het bestanddeel dat in de ‘klassieke’ wietplant voor de psychoactieve werking zorgt. Om voor dat laatste te gaan, moet men minstens een voetbalveld aan hennepplanten gebruiken.  

Samenwerking met Fytolutions

De proefopstelling (en het verdere project) wordt gerealiseerd door het Belgische en jonge bedrijf Fytolutions, een samenwerkingsverband tussen DEME Environmental en C-Biotech. Het heeft als missie om vervuilde gronden opnieuw proper te maken met industriële hennep en om van de oogst nieuwe, duurzame materialen te “kweken” of maken zoals composiet. Deze duurzame oplossing is bovendien ook een pak goedkoper dan de klassieke saneringsopties zoals bijvoorbeeld afgraven. Fytolutions zorgt er op die manier voor dat de dure rekening van de klassieke wijzes niet naar de burger en de volgende generaties wordt doorgeschoven. Als de proefopstelling werkt en het resultaat wordt herbevestigd dan kan het systeem op grote schaal in heel België uitgerold worden. 

Frederik Verstraete, Chief Ecological Officer  van C-Biotech, vertelt: “Na verschillende projecten, onder andere bij 3M in Zwijndrecht, is dit de eerste brandweerkazerne in België waarbij we industriële hennep gaan zaaien en oogsten. Een volgend project leunt ook dicht aan bij de brandweer, want we gaan bij Campus Vesta (provinciaal opleidingscentrum van brandweer, dringende geneeskundige hulpverlening en politie) hetzelfde doen.” 

Dirk Ponnet, directeur DEME Environmental, vult aan: “Dit is een zeer kosteneffectieve oplossing en gaat hand in hand met de andere PFAS-saneringstechnieken van DEME. De kennis die we bij deze proef gaan opdoen, zal onmiddellijk bruikbaar zijn voor de honderden locaties waar lichte tot matige PFAS-vervuiling aanwezig is.”

Studie door UGent

Waar Fytolutions verantwoordelijk is voor het zaaien en oogsten van de hennep werkt de RE-SOURCE onderzoeksgroep van de UGent aan de haalbaarheidsstudie van de bodemsanering. Zodra de hennep voldoende is gegroeid, wordt die geoogst en wordt de PFAS-opname onderzocht. Zo wordt de saneringsefficiëntie bepaald. De methodologie is relatief eenvoudig: er wordt PFAS in de grond gemeten voor het planten en na het oogsten van de hennep. Uit deze vergelijking wordt de efficiëntie bepaald. Maar ook de plant zelf (de bladeren) kunnen een goede maatstaf zijn om na te gaan hoe de sanering aanslaat. De kennis kan dan ook ruimer worden verspreid.

Proefproject

Het proefproject wordt afgerond in het najaar. Dan worden de planten geoogst en wordt de hele opstelling geëvalueerd. Er wordt onderzocht of het effectief gewerkt heeft, hoe lang de teelt erover doet om onder de PFAS-normen te raken én of het betaalbaar en rendabel is. 

Als de haalbaarheidsstudie een gunstig resultaat heeft, dan kan BZA de techniek verder overwegen als onderdeel van een saneringsprojectvoorstel voor andere kazernes.