Van kasteeldomein tot publiek park

De oorsprong van het park ligt bij het kasteeltje ‘Carolusburg’, gebouwd in 1887 door graankoopman Cornelius Joossens als huwelijksgeschenk voor zijn zoon Carolus. Het domein bevond zich in de toenmalige Kroonpadwijk, waar nu de Speelpleinstraat ligt. Carolus Joossens leefde als rentenier en liet een hovenierswoning en serres bouwen op het terrein. Na zijn overlijden in 1919 erfde Maria Berckmans, zijn huishoudster, het volledige domein.

Door de groei van Merksem en de nood aan een nieuwe begraafplaats, besloot het gemeentebestuur in 1921 tot onteigening van het domein. Maria Berckmans vocht dit aan en kreeg een compensatie, inclusief een aanstelling voor haar broer Eduard als hovenier. Hij zou tot 1962 in dienst blijven.

De geboorte van het park

Naast de begraafplaats wilde burgemeester Jozef Nolf ook een park aanleggen. Ingenieur August Mennes en tuinarchitect Guillaume De Bosschere kregen de opdracht. De aanleg begon in 1924 en al tijdens de Sinksendagen van 1925 konden Merksemnaren het park bewonderen. Op 11 oktober 1925 werd het officieel ingehuldigd. De naam ‘Park Roosendael’ verwijst naar het nabijgelegen Hof van Roosendael, waarvan extra gronden werden aangekocht.

Het park kreeg een landschappelijke inrichting met wandelpaden, boomgroepen en een vijver. De uitgegraven grond van de vijver werd gebruikt om de begraafplaats op te hogen. In de jaren die volgden kwamen er banken, een toegangspoort, een muziekkiosk en een café in het kasteeltje, dat werd verpacht als ‘Café Het Park’.

Oorlog en wederopbouw

Tijdens WOII leed het park zware schade. V-bommen vernielden huizen, waaronder de hovenierswoning uit 1891. Na de oorlog werd het park hersteld en in 1952 werd een nieuwe hovenierswoning gebouwd: de Groenvilla. Deze charmante villa met rieten dak werd jarenlang bewoond door Frans De Beuckeleer, hoofd van de groendienst.

In de jaren ’50 kwamen er dieren in het park, waaronder damherten, pauwen en een everzwijn. In 1975 werd een rozentuin aangelegd, maar die ging grotendeels verloren tijdens de hete zomer van 1976.

De Parkvilla: van bibliotheek tot theebar

De parkvilla, het voormalige kasteeltje, kreeg doorheen de jaren verschillende functies. In 1940 werd het de Parkbibliotheek. Later volgden een Rode Kruispost en vanaf 1974 een peutertuin. Door de groeiende vraag naar kinderopvang werd in 2012 een nieuw kinderdagverblijf gebouwd op de plaats van de afgebroken Groenvilla. Het moderne, ronde gebouw werd ontworpen als een paviljoen in het park en biedt plaats aan 144 kinderen.

De parkvilla werd in 2013 overgedragen aan de jeugddienst en kreeg de naam ‘IBO De Villa’. In 2019 opende er een pop-up theebar, ‘L’Arteasan’, die zo succesvol was dat het gebouw werd omgevormd tot horecaruimte met bovenliggende woning. In 2021 opende L’Arteasan officieel de deuren na een grondige renovatie.

Kunst en erfgoed

In 2023 werd het kunstwerk ‘Knot Alone’ onthuld aan de vijver, als eerbetoon aan de zorgsector na de coronaperiode. Het werk van kunstenaar Baldvin Einarsson bestaat uit drie bronzen scheepstouwen met knopen, symbool voor verbondenheid en steun.

De parkvilla werd in 2019 opgenomen in de lijst van bouwkundig erfgoed en is een zeldzaam voorbeeld van een vroeg-20ste-eeuwse villa in een grote tuin. De originele brug over de vijver, met rocaille-leuning, herinnert aan de decoratieve stijl van weleer.

Voor jong en oud

Het park blijft zich ontwikkelen. In 2024 werd een nieuwe vogelkooi geplaatst en heel recent werd de speeltuin heraangelegd. Het park biedt ruimte voor evenementen zoals de ATV Vertellingen. Park Roosendael maakt deel uit van het masterplan Groen Hart Merksem, samen met het Runcvoortpark.

Begraafpark Van Heybeeck

Naast het park ligt de begraafplaats Van Heybeeck, aangelegd op het oostelijke deel van het domein. De ingang aan de Van Heybeeckstraat wordt gekenmerkt door een sierlijk smeedijzeren hekwerk. De begraafplaats heeft een rechthoekige indeling met onverharde paden, hoge coniferen en tal van monumentale graven.

Opvallend is het Heldenmonument, ontworpen door Max Winders en Willy Kreitz, ter nagedachtenis van gesneuvelden en weerstanders. Ook het graf van Herman Wijns, een vroom misdienaar, is een populaire bedevaartplaats.

De begraafplaats bevat diverse kunstzinnige grafmonumenten, waaronder art-deco werken en neoclassicistische kapellen. Sinds 2018 spreken we van het begraafpark Van Heybeeck, dat naadloos overgaat in het park.

We bedanken de Koninklijke Kring voor Heemkunde Merksem voor de input voor dit bericht.