1.1 Aanleiding

Op Linkeroever staat heel wat op til. Nieuwe woongebieden worden ontworpen als aanvulling op en differentiëring van het bestaande woonweefsel. De noordelijke schil rond de Galgenweelvijver wordt ingevuld door het grootschalige project Regatta, een gemengd project van wonen met kantoren, handel en recreatieve activiteiten. Het Regatta-project omarmt de bestaande KMO-zone langs de Blancefloerlaan en raakt het bestaande woonweefsel van Linkeroever slechts in beperkte mate, een sterkere relatie dringt zich op. De KMO-zone speelt dan ook een cruciale rol in het afwerken van de bestaande woonwijk, het verbinden van de bestaande woonwijk en de nieuwe woonwijk Regatta en het tot stand komen van een belangrijke link tussen Middenvijver en het Galgenweel. Voorliggend ruimtelijk uitvoeringsplan concretiseert deze visie waarbij 2 deelgebieden, namelijk 'Zone Coussemaker' en 'Rand Regatta', worden herbestemd.

De oostelijke 'Zone Coussemaker' betreft onder andere het onbebouwd driehoekig perceel tussen de ingevulde KMO-zone langs de Blancefloerlaan en het bestaande woonweefsel rond de Edmond De Coussemakerstraat. Deze driehoek is grotendeels ingesloten ten opzichte van de open ruimtes ten westen en ten zuiden van het plangebied, wat nog versterkt zal worden door de realisatie van het Regattaproject ter hoogte van de driehoek (bestemmingszone Parkrand Oost, BPA Galgenweel Borgerweert). De herbestemming is er op gericht het woonweefsel te vervolledigen met respect voor de bestaande woonkwaliteiten, het bestaande stratentracé en de groene omgeving. Omdat de huidige bestemming volgens het gewestplan (KMO) geen woonontwikkeling toelaat, wordt het perceel met dit RUP herbestemd naar wonen. Aansluitend wordt ook het grasplein herbestemd naar zone voor publiek domein. Ten westen van de nieuwe woonzone wordt de bestaande buffer van 15m breed bestendigd als zone voor groen om de woonkwaliteit naast het KMO-terrein te verzekeren.

'Rand Regatta' betreft het meest westelijke perceel van de KMO-zone dat bijna volledig is bebouwd met 1 bedrijfsgebouw (1962, ca. 30.000m²). Aansluitend op de naastgelegen zone voor recreatie en gemeenschapsvoorzieningen van BPA Galgenweel Borgerweert (bestemmingszone 'Rand Combori'), wordt hier een meer flexibele invulling voorgesteld die een betere aansluiting betracht met de aangrenzende woonomgeving. Het perceel wordt herbestemd naar een zone voor gemengde functies waar bedrijvigheid, recreatieve en culturele activiteiten mogelijk zijn. In relatie met de bestemmingszone Rand Combori wil deze activiteitenzone een brede link creëren tussen Middenvijver en het Galgenweel. Bij herontwikkeling van de bestemmingszone wordt ook speciale aandacht besteed aan het voorzien van een groene noord-zuidcorridor voor zacht wegverkeer dat de verschillende parken linkt, dit als onderdeel van het ecologische systeem en uitvoering gevend aan het strategisch ruimtelijk structuurplan Antwerpen en haar visie over de zachte ruggengraat.

De tussenliggende KMO-zone, die pas recent werd ontwikkeld en ingevuld met verschillende bedrijven, wordt in dit RUP buiten beschouwing gelaten omdat een herbestemming vandaag niet realistisch is.

1.2 Situering

Het RUP situeert zich op Antwerpen Linkeroever ten zuiden van de Blancefloerlaan en Middenvijver en ten noorden van de vijver Galgenweel. Ten oosten grenst het RUP aan het bestaande woonweefsel van Linkeroever en ten westen ligt het projectgebied Regatta.

Figuur: Situering plangebied

Figuur: Luchtfoto's plangebied

1.3 Context

Figuur: Afbakening van het plangebied

1. Het oostelijke deel van de KMO-zone volgens gewestplan betreft een driehoekig onbebouwd perceel (ca. 1ha) dat is ontstaan door de invulling van de KMO-zone langs de Blancefloerlaan. Het terrein is begroeid met grassen en laag- en hoogstammig groen. Centraal staat een ca. 70m hoge, verouderde zendmast van Belgacom (a). Door de bewoners van sector Galgenweel wordt het perceel gebruikt als buurtgroen, zo zijn er wandelpaadjes ontstaan die aansluiting geven op een informeel netwerk van wandelpaden rond de Galgenweelvijver.

2. De bouwblokken gevormd door de Anton Van Duinkerkenstraat, de Edmond De Coussemakerstraat en de Victor Delhezstraat zijn volgens gewestplan gelegen in woongebied. Ze zijn grotendeels onbebouwd op 1 woning na in de Victor Delhezstraat. Dat de grond onbebouwd bleef, heeft onder andere te maken met een bodemvervuiling op 2 van deze percelen. De precieze situering, aard en omvang werd nader bepaald door een oriënterend en beschrijvend bodemonderzoek. Dit bodemonderzoek wees uit dat twee onbebouwde percelen, 833X9 en 833D10, belast zijn met een concentratie aan PAK’s die de bodemsaneringsnorm overschrijdt.

Op basis van een risicoanalyse die werd uitgevoerd in het kader van het beschrijvend bodemonderzoek is gebleken dat een humaan risico kan optreden wanneer het terrein gebruikt wordt als standaard woonzone. Echter indien een aantal beschermende maatregelen worden genomen (het aanbrengen van een leeflaag en het uitrusten van de toekomstige huizen met betonnen kelders of zonder kelders) wordt het humaan risico opgeheven en kunnen de percelen bebouwd worden.

Het bodemsaneringsproject werd in november 2006 door OVAM conform verklaard aan de bepalingen van het bodemsaneringsdecreet.

3. Het grasplein in de Edmond De Coussemakerstraat is gelegen in woongebied volgens het gewestplan. Het wordt vandaag gebruikt door de bewoners van sector Galgenweel. In 2010 werd een eenvoudig trapveldje op het grasplein ingericht met doeltjes en een ballenvanger.

4. Dit deel van de KMO-zone volgens gewestplan bedraagt ca. 3,65ha en wordt quasi volledig ingenomen door 1 bedrijfsgebouw (1962, ca. 3ha). De loods wordt gekenmerkt door een ritmische opbouw en wordt vandaag in verschillende delen verhuurd.

5. Ten oosten van het plangebied wordt de sector Galgenweel gesitueerd. Deze woonwijk werd ontwikkeld aan het einde van de jaren 1970. Het organisatiemodel van de sector Galgenweel bestaat uit keerlussen en doodlopende straatjes die ervoor zorgen dat doorgaand verkeer wordt geweerd uit de wijk en dat een centrale groenas van opeenvolgende groene pleintjes wordt uitgespaard. Deze groenas fungeert als buurtspeelplek en eveneens als overgang tussen een wijk met hoofdzakelijk eengezinswoningen en een ensemble van een aantal hoogbouwblokken.

Tussen de verschillende bouwblokken is een lokaal netwerk voor langzaam verkeer georganiseerd. Openbare voorzieningen en scholen zijn er niet. Handel en dienstverlening zijn vertegenwoordigd in de blokken langs de Blancefloerlaan als uitloper van de handelskern rond het Frederik van Eedenplein.

6. Dit deel van de KMO-zone volgens gewestplan beslaat een oppervlakte van ca. 3ha en telt 5 bedrijfsgebouwen waarin vandaag 9 bedrijven gevestigd zijn. Deze bedrijfsgebouwen werden recenter gebouwd (2000-2005) en nemen minder grondoppervlakte in. Bij de vergunningverlening van de bedrijfsgebouwen werd tegen de oostelijke grens van de percelen een bufferzone van 15m breed ingericht.

7. Het stedelijk containerpark werd geopend in 2008.

8. De zuidelijke en westelijke rand van het plangebied wordt in de toekomst ingenomen door de wijk Regatta. Een nieuwe wijk met een gemengd stedelijk programma met hoofdzakelijk wonen, aangevuld met functies waaronder kantoren, voorzieningen, recreatie en groen. Aansluitend op de Galgenweelvijver wordt een park gecreëerd. Inzake woningtypes wordt een onderscheid gemaakt tussen grondgebonden woningen (25% van het totale aanbod) en appartementen (waarbij minstens 15% gestapelde woningen voor grote gezinnen). Er wordt gestreefd om betaalbare woningen aan te bieden aan jonge tweeverdieners, al dan niet met kinderen. Het project heeft een stedelijke bebouwingsdichtheid.

De visie op deze ontwikkeling wordt bekrachtigd door het BPA Galgenweel- Borgerweert (MB 02/05/2007). (zie bijlage 6.1.4 BPA Galgenweel-Borgerweert)

1.4 Relatie met het s-RSA

(zie bijlage 7.3 Strategisch ruimtelijk structuurplan Antwerpen (s-RSA))

Het RUP wordt opgemaakt in uitvoering van het strategisch ruimtelijk structuurplan Antwerpen (s-RSA), goedgekeurd door de Bestendige Deputatie op 22 december 2006. Het s-RSA is een ruimtelijk toekomstbeeld voor de hele stad en presenteert twee ruimtelijk strategieën: het generiek beleid en het actief beleid.

Binnen het generiek beleid zijn onder andere de beelden van de ‘ecostad’, de ‘poreuze stad’ en 'dorpen en metropool, recreatie' relevant voor het plangebied Galgenweel Oost.

Daarnaast worden de strategische ruimten voor de stad geselecteerd. Deze vervullen een sleutelrol in de stedelijke ontwikkeling. De strategische ruimte ‘zachte ruggengraat’ heeft betrekking op het plangebied Galgenweel Oost.

1.4.1 Zachte ruggengraat

Deze strategische ruimte heeft als voornaamste doelstelling het creëren van een krachtig samenhangend ecologisch systeem. Ze is bedoeld als ruggengraat, in interactie met de harde ruggengraat wordt hierdoor de hoofdstructuur van de stad bepaald. De zachte ruggengraat is een aaneenschakeling van vijf grote stedelijke parken, waaronder het Scheldepark op Linkeroever.

Het Scheldepark moet de ontwikkeling garanderen van een aaneengesloten parkstructuur langs het zuidelijke deel van de Schelde: op Antwerpen Zuid en Hoboken op Rechteroever en ook op Linkeroever. De verbinding van Linkeroever met andere parken zal gerealiseerd worden via de Groene Singel. De basisdoelstellingen voor het park zijn de ontwikkeling van bestaande of potentiële ecologische ruimten, ontwikkeling van water gelinkt aan sportactiviteiten en het versterken van de relatie met de woongebieden van Hoboken, Antwerpen Zuid en Linkeroever met de Schelde. Strategische projecten in het Scheldepark relevant voor het plangebied zijn: Scheldeboorden Linkeroever en Middenvijver.

Delen van het plangebied worden als onderdeel van de ruimte voor strategische projecten geselecteerd en wordt gesitueerd langs een groene (voetgangers)verbinding tussen het strategisch project Scheldeboorden Linkeroever enerzijds en het strategisch project Middenvijver anderzijds. Dit betekent concreet dat bijzondere aandacht moet besteed worden aan de landschappelijke inpassing en groene dooradering van het plangebied zodat het ingepast wordt binnen de stedelijke parkstructuur.

De regels voor de wijze waarop gebouwd kan worden in de Ecostad, zijn van toepassing op alle gebieden van de zachte ruggengraat.

1.4.2 Ecostad

Om de leefkwaliteit te verhogen, moet het stedelijk gebied zijn inwoners groene ruimtes kunnen aanbieden om elkaar te ontmoeten, te recreëren en te ontspannen. Om de gebruikswaarde te verhogen, dienen deze zones toegankelijk te zijn voor het publiek, door middel van paden voor voetgangers en fietsers. Het doel is een stedelijke structuur van open ruimtes te ontwikkelen, waar we een betere continuïteit en leesbaarheid nastreven. Er mag niet uitsluitend een passief en conservatief beleid gevoerd worden, gericht op natuurbehoud, maar ook een actief beleid door implementatie van een aantal ruimtelijke doelstellingen.

Het doel van de projecten gelegen in de stedelijke parkstructuur, is ook innovatieve oplossingen te ontwikkelen, die coherent zijn met het landschap en de integratie tussen open ruimten en stedelijke woonbuurten bevorderen. Ook bebouwbare zones (woongebieden, bedrijvenzones, recreatiegebieden, ...) kunnen deel uitmaken van de stedelijke parkstructuur.

• Bebouwing innovatief oplossen.
  Nieuwbouw binnen of aan de rand van de stedelijke parkstructuur moet gezien worden als een gelegenheid om de grenzen van het park aan te passen, de toegankelijkheid te bevorderen en nieuwe woonstijlen te introduceren. De belangrijkste aandachtpunten voor deze gebieden zijn: toegankelijkheid, fronten, het ontwerp van de benedenverdieping en verdichting.

• Ontwikkelen van een stedelijke parkstructuur.
  De stedelijke structuur van open ruimtes moet een betere continuïteit krijgen en een betere leesbaarheid. De ontwikkeling van de site Regatta (Prestibel) wordt expliciet genoemd in het s-RSA als een woonontwikkeling die onder specifieke voorwaarden van de Ecostad kan worden ontwikkeld.

• Ontbrekende schakels.

Nieuwe ruimtelijke verbanden moeten gelegd worden tussen groengebieden, recreatieve voorzieningen en woongebieden, oa tussen de verschillende open ruimtegebieden van Linkeroever.

• Recreatie.

Het park op Linkeroever is opgebouwd uit verschillende ruimtes, met specifieke kenmerken en onderdelen. Het recreatief project Galgenweel (Galgenweel en Middenvijver) betreft nieuwe ontwikkelingen in de gebieden bij het Galgenweel. De ontwikkeling van de voorzieningen in deze gebieden, die een sterk stedelijk programma krijgen (cultuurrecreatieve cluster op Middenvijver en ook toplocatie in de omgeving van Prestibel) worden beschouwd als een mogelijkheid om de stedelijke ruimte op Linkeroever te herwaarderen. Wat de projecten in het bijzonder toevoegen, is het bewust worden van een nieuwe manier van leven, dat de voordelen van het wonen in een park en langs de rivier benadrukt.

De recreatieve projecten moeten beschouwd worden als een mogelijkheid om een zeer groot programma op stedelijk niveau te spreiden, gebruikmakend van bestaande en nieuwe infrastructuur, om de huidige context te herwaarderen en een functionele link noord-zuid te leggen.

1.4.3 Poreuze stad

De stedelijke ruimte en haar verschijningsvormen moeten zich kunnen aanpassen aan de steeds wijzigende omstandigheden en leefgewoonten in de maatschappij.

• Het in gebruik nemen van leegstaande gebouwen of onbebouwde percelen voor residentiële of economische activiteiten, eventueel gekoppeld aan de vernieuwing van het materiële weefsel en de open ruimte. Hierbij moet ook infrastructuur voor het sociale leven en het verenigingsleven gecreëerd worden.

• Het verbeteren van de woon- en leefkwaliteit. Flexibiliteit van percelen en bebouwde structuren enerzijds, en toepassing van innovatieve concepten in het stedelijk weefsel anderzijds, moeten mogelijk blijven, teneinde de jongen gezinnen met kinderen terug naar de stad te brengen.

1.4.4 Dorpen en metropool - recreatie

Antwerpen wil een stad zijn waarin zowel inwoners als bezoekers zich goed voelen. De verschillende soorten voorzieningen, van sport tot cultuur tot onderwijs, moeten zowel verweven als geclusterd worden om zo tot rijkere en efficiëntere stedelijke ruimten te komen. De voorzieningen en diensten moeten aansluiten op openbaar vervoersknooppunten en moeten het karakter van de verschillende leefomgevingen eerbiedigen.

'Middenvijver/ Linkeroever centraal' wordt aangeduid als nieuwe cultuurrecreatieve cluster. Een cluster op bovenlokaal niveau, ingebed in een toegankelijke bovenlokale groenvoorziening. Middenvijver wordt gezien als een kruispunt tussen de noord-zuid georiënteerde recreatieve ruimtes op Linkeroever en de oost-west verbinding met de stad en heeft daarbij ook een doelstelling met betrekking tot de bovenlokale groenvoorzieing. Deze cluster beklemtoont de noodzaak aan een kwalitatieve omgeving, benut de mogelijkheid van de stamlijn voor openbaar vervoer en wil betere verbindingen aangaan met open ruimte en andere recreatiefaciliteiten. Groene en publiek toegankelijke relaties moeten behouden blijven tussen het stedelijk centrum van Linkeroever, het Galgenweel en het st. Annabos. Dit gebied is strategisch om verbinding te maken tussen de verschillende ruimten en bestaande voorzieningen.

De verschillende recreatieve clusters en toplocaties kunnen onderling met elkaar verbonden worden. Het is van groot belang om ook het omvangrijke informele circuit te ondersteunen.