4.2.1 Evolutie en functionaliteit Nachtegalenpark

Het Nachtegalenpark is ontstaan uit de samensmelting van drie kasteeldomeinen

(Den Brandt, Middelheim en Vogelzang) en kreeg een publieke functie.

Ten westen ervan bevindt zich langs de Eglantierlaan nog een strook groene ruimte, die aansluit op het park en waarin o.a. een minigolf en hondenloopzone gelegen zijn. Daarnaast bevindt zich aan de overzijde van de A12 het Wilrijkse Plein, dat grotendeels met sportvelden en een nieuwe sporthal ingevuld is. Ten oosten van het park is de begraafplaats van Berchem gelegen. Verderop langs de Ring situeert zich het Brilschanspark.

Het Groenenborgerbosje en het deel van het tunnellandschap binnen het plangebied van dit RUP maakten nooit deel uit van het Nachtegalenpark. Ook vandaag functioneert deze zone autonoom van het park, dat bijna volledig omheind is.

Zowel aan de oostelijke als aan de westelijke zijde zijn er een aantal toegangen naar het Nachtegalenpark toe. Het meest noordelijke deel van het tunnellandschap, tussen de Middelheimlaan en de Hof Ter Schriecklaan, werd na de goedkeuring van het ontwikkelingskader in 2011 uit de omheiningen gehaald en is nu vlot toegankelijk. Hierdoor opent het park zich meer naar Berchem - extra muros.

Aan de zuid-oostelijke zijde is de toegankelijkheid van het Nachtegalenpark problematisch. Het volledige park is er afgesloten en het Middelheimziekenhuis vormt een barrière tussen het woonweefsel en de open ruimte. De enige toegang bevindt zich achter de gebouwen van de universiteitscampus en nodigt noch vanuit de Groenenborgerlaan, noch vanuit het Middelheimpark uit om hem te gebruiken. Voor de bewoners van de omgeving van het Rucaplein is daardoor het Groenenborgerbosje de enige groene plek die op 400m loopafstand bereikbaar is. Het gebied vormt voor hen op buurtniveau een alternatief voor het Nachtegalenpark.

4.2.2 Masterplan Paso Doble

In 2008 stelde het ZNA (Middelheimziekenhuis) een eigen masterplan op voor de uitbreiding van het ziekenhuis.

Het plan voorziet in een eerste fase in de uitbreiding van de kinder- en jeugdpsychiaterie en de bouw van een medisch-technisch blok. Als volgende stappen wordt een herinrichting van de toegangszone aan de Elisabethlaan vooropgesteld, samen met de bouw van een nieuw volume dat zich op het woon- weefsel richt.

Samen met de bouw van het medisch-technisch blok voorziet het masterplan ook de ontwikkeling van een nieuwe ondergrondse parking onder dit gebouw en het nieuwe front langs de Elisabethlaan. Hiermee zou de werking van het ziekenhuis zich grotendeels omkeren en de toegang gericht worden naar de Elisabethlaan i.p.v. naar het Nachtegalenpark.

In een laatste fase voorziet het masterplan de afbraak van het huidige parkeergebouw. Dit gebouw maakt plaats voor enerzijds een groene laan richting park en anderzijds een nieuw bouwvolume met ziekenhuisgerelateerde functies. Ook onder dit volume zou een tweede nieuwe ondergrondse parking ontwikkeld worden, waardoor de huidige personeelsparking kan verdwijnen. Deze vormt immers een breuk tussen het ziekenhuis en het park.

Ondanks de goede intenties van het masterplan Paso Doble om de relatie tussen ziekenhuis en woonweefsel enerzijds en het Nachtegalenpark anderzijds te verbeteren, blijkt de situatie nauwelijks te verbeteren. Het masterplan voorzag een grotere doorwaadbaarheid van de ziekenhuissite en de groene laan van- af de Elisabethlaan naar het park toe. Maar geen van deze elementen werden tot nu toe gerealiseerd. Wel wijzen de ontwerpschetsen van de nieuwe gebouwen er op dat de intenties van het masterplan in de praktijk niet geconcretiseerd worden.

Het nieuwe medisch-technische blok is een groter bouwvolume dan het master- plan suggereert en neemt ook een andere positie in. Het ent zich op het bestaan- de ziekenhuisgebouw. Daardoor geeft het echter geen aanzet tot de ontwikkeling van een ondergrondse parking of betere doorwaadbaarheid van de site.

Ook de uitbreiding van de kinderpsychiaterie is veel massiever en meer ruimte- verslindend dan het masterplan aangeeft. De paviljoenen langs de busbaan nemen het volledige beboste gedeelte ernaast in en reiken ook veel verder dan de bestaande gebouwen. Daardoor beperken ze de verbinding tussen Rucaplein en Nachtegalenpark.

Evolutie ontwikkelingskader -> ontwerp stedenbouwkundige richtlijnen

Bebouwing UA en stelplaats volgens campustypologie vormt markering tussen tunnellandschap en Groenenborgerbos. De serviceflats vormen een nieuwe woonslab aansluitend bij het Rucaplein. Het bosje blijft grotendeels behouden.

Bebouwingslocaties verschuiven en kantelen naar Groenenborgerlaan. Programma’s nemen in omvang toe. Het bosje verdwijnt

4.2.3 Bouwprojecten UA en ZBA

De bouwprojecten van de UA en het ZBA worden langsheen de Groenenborger- laan voorzien. Oorspronkelijk werd ook een stelplaats voor de groendienst (zone zwarte arcering) in het programma onderzocht. Deze zou tussen het ziekenhuis en de nieuwe projecten van UA en ZBA ingeplant worden. Hierdoor verdween niet alleen het meest waardevolle deel van het Groenenborgerbosje, ook de relatie tussen het Rucaplein en het Nachtgalenpark werd grotendeels doorgeknipt. Rond het gebouw van de stelplaats was immers een afsluiting (gele stippellijn) nodig. Na enkele overlegmomenten met de buurtbewoners besliste het college om de stelplaats niet op deze site te bouwen.

De UA plant al enkele jaren een uitbreiding van de campus Groenenborg. Dit kadert binnen een re-organisatie van de buitencampussen. De biomedische opleiding wordt volledig verschoven naar de campus Drie Eiken en de technologische opleiding wordt geclusterd op campus Groenenborg. Dit laatste kan grotendeels in de bestaande gebouwen maar er is één extra gebouw nodig om alle activiteiten te kunnen huisvesten. De universiteit bezit een grond op de hoek van het Rucaplein en de Groenenborgerlaan. Vanuit functioneel oogpunt was voor het nieuwe gebouw een locatie dichter bij de bestaande campus voor de UA praktischer. Dit maakte een grondenruil tussen de partners bespreekbaar.

Het ZBA beschikt sinds 2008 over een zorgstrategisch plan om zorgbehoefte en

-aanbod beter op mekaar af te stemmen. In de omgeving van het Rucaplein blijkt een nood aan nieuwe serviceflats te bestaan. Pogingen om deze mee te integreren in de site van het Middelheimziekenhuis zijn niet verenigbaar met de eigen uitbreidingsplannen van het ziekenhuis. De gronden langs de Groenen- borgerlaan blijken op korte termijn de enige mogelijkheid om de behoefte aan serviceflats in te vullen in deze omgeving.

Gedurende het proces van ontwerpend onderzoek in 2012 kwam een bijkomende vraag voor de integratie van een kinderdagverblijf op de agenda. Op dit ogenblik kampt de stad immers met een groot tekort een kinderopvangplaatsen en de omgeving van het Rucaplein blijkt zich ook hiervoor in een tekortzone te situeren. De combinatie met de serviceflats is vrij eenvoudig mogelijk aangezien in het programma van het ZBA enkel het dienstencentrum echt gebonden is aan het gelijkvloers en de flats zelf makkelijk stapelbaar.