In het kader van de opmaak van het RUP Ruggeveld Silsburg wordt ook een onteigeningsplan gemaakt. Het ruimtelijk uitvoeringsplan Ruggeveld-Silsburg heeft als belangrijkste doelstellingen:

1. De Schijnvallei en de Koudebeekvallei te ontwikkelen en te herstellen waar nodig; herstellen van overtredingen op de wetgeving stedenbouw langs de Schijnoevers.
   (procedure loopt nog bij RvS).

2. Een hoogwaardige sportcluster voor indoor- en outdoorsporten te kunnen uitbouwen op Ruggeveld.

3. De recreatieve cluster van Silsburg te bestendigen en bijkomend kwalitatief uit te bouwen. Volwaardig plaats geven aan de volkstuinen in het geheel.

4. Speelbosfaciliteiten te creëren voor de lokale jeugd.

Ambitie en doelstellingen

Stad Antwerpen heeft in haar strategisch ruimtelijk structuurplan in het programma Schijnvalleipark, binnen het actief beleid en de strategische ruimte ‘Zachte Ruggengraat’, als doel gesteld de ontwikkeling te garanderen van een aaneengesloten park langs de Schijnvallei. Dit park maakt de verbinding van de groene vinger in Wommelgem/Ranst met de Schelde en het centrum van Antwerpen. Het park vormt zowel een functionele als een ecologische verbinding: enerzijds moeten de specifieke ecologische waarden rond de Schijn ontwikkeld kunnen worden, anderzijds kan het park tegemoet komen aan (recreatieve) noden in Deurne en Borgerhout. Binnen het project Ruggeveld-Silsburg wordt deze doelstelling vertaald in het vrijwaren van de oevers van het Groot Schijn en de Koude Beek ten voordele van natuur- en landschapsontwikkeling en waterberging.

Specifiek wordt er gestreefd de winterbedding van beide waterlopen zo maximaal mogelijk te vrijwaren.

Drie voetbalvelden en een beperkt zuidelijk deel van een atletiekpiste bevinden zich momenteel in de winterbedding van het Groot Schijn. De voetbalvelden zijn zonevreemd en vormen overtredingen op de wetgeving Stedenbouw. Het herlokaliseren van deze voetbalvelden vormt één van de uitgangspunten van het plan Ruggeveld-Silsburg. De atletiekpiste is vergund en ligt in dagrecreatiegebied volgens het gewestplan.

4

Hoewel het RUP streeft de winterbedding van het Groot Schijn maximaal te vrijwaren, wordt om pragmatische redenen gekozen om de atletiekpiste niet op korte termijn te verplaatsen. Het bestemmingsplan bouwt wel de garantie in dat bij een eventueel verdwijnen van de piste in de toekomst, de winterbedding hier volledig wordt hersteld en de bestemming ‘natuur’ krijgt (bestemming RC/NA). Het herlokaliseren van de voetbalvelden betekent dat deze elders op de site Ruggeveld gecompenseerd dienen te worden.

Voor Ruggeveld heeft de stad Antwerpen een visie waarin een bundeling van de sportinfrastructuur en parking te Ruggeveld nagestreefd wordt. Door een clustering van de voorzieningen, aansluitend bij bestaande stedelijke structuren (scholencomplex annex sportvoorzieningen) en makkelijk bereikbaar met het openbaar vervoer, kan de rest van het gebied geherwaardeerd worden als een kwalitatieve groene ruimte. De clustering van de verschillende recreatieve structuren past binnen de visie van een duurzaam en zuinig ruimtegebruik. De stad biedt een oplossing voor de huidige zonevreemde recreatie door een reorganisatie van de sportinfrastructuur aan de hand van een totaalvisie. Ruggeveld en Silsburg tellen samen meer dan 60 verenigingen. Gelet op hun brede werking, hun algemene verscheidenheid qua aanbod en de soms grote de specificiteit van een aantal clubs bezit het verenigingsleven in het gebied een grote maatschappelijke waarde voor het district Deurne, de stad Antwerpen en omgeving.

Silsburg vervult een sleutelrol in de realisatie van de doelstellingen en ambities van de stad

• Een nieuwe, volwaardige plek voor de volkstuinen

Om de doelstellingen inzake bundeling van de sportinfrastructuur en het herstellen van de Schijnvallei te realiseren kunnen de volkstuinen te Ruggeveld niet op hun huidige locatie behouden blijven. Het gebied Ruggeveld is in de eerste plaats geschikt voor actieve sport en recreatie. Omwille van hun maatschappelijk belang, wil het college de volkstuinen een volwaardige plaats geven in het stedelijke gebied. Hiermee volgt ze eveneens de bevindingen uit de studie ‘Toestandsbeschrijving van de volkstuinen in Vlaanderen vanuit een sociologische en ruimtelijke benadering’. Deze studie werd uitgevoerd door de universiteit Gent in opdracht van de Vlaamse Gemeenschap.

15

Het is cruciaal dat de verplaatsing van de volkstuinen binnen een straal van 3km gebeurd, zoniet gaat de elocutie aan haar doel voorbij (zie studie). Binnen deze straal is enkel een alternatief te vinden op Silsburg. Het verplaatsen van de volkstuinen naar andere terreinen op Ruggeveld is niet mogelijk. Een locatie in de reservatiestrook stuit op verzet van de eigenaar AWV. Elders op Ruggeveld kunnen de volkstuinen, omwille van ruimtegebrek, niet volledig gecompenseerd worden.

Bovendien leidt dit tot een grote versnippering van de ruimte.

Het college heeft een volledige compensatie van het aantal volkstuinen in het vooruitzicht gesteld. Er zijn op Ruggeveld 105 volkstuintjes met een gemiddelde oppervlakte van 250m² gevestigd, die een nieuwe plaats moeten krijgen binnen een straal van 3km. Momenteel is er geen enkele volkstuin te Ruggeveld onbenut. Alle huidige bezetters zijn vragende partij voor een alternatieve locatie indien het volkstuinencomplex te Ruggeveld verdwijnt. Te Silsburg liggen nog een aantal niet bebouwde gronden (weilanden en akkers) die door hobbylandbouwers worden gebruikt. Het inplanten van de volkstuinen op deze locatie biedt tal van voordelen. De gronden zijn gelegen in recreatiegebied en sluiten aan op bestaande volkstuinen en sportterreinen. De wandel- en fietsafstand tussen het oorspronkelijk volkstuinencomplex Ruggeveld en het alternatief op Silsburg is minder dan 1,5km. Het clusteren van de volkstuinen past in de algemene visie omtrent duurzame inrichting: het biedt voordelen naar zuinig ruimtegebruik, mobiliteit en gemeenschappelijke voorzieningen. Omdat de gronden die op Silsburg verworven zullen worden, ‘vrije’ gronden zijn en omdat ze al een (hobby) landbouwkundig gebruik hebben, kunnen zij relatief snel en relatief goedkoop worden ingericht.

Voor de inrichting van het nieuwe volkstuinencomplex kan de oppervlaktenorm die gesuggereerd wordt in de al vermelde studie van de Vlaamse Gemeenschap gerespecteerd worden. In het collegebesluit van 4 mei 2007 (jaarnummer 5774) garandeert het college immers voor het recreatiegebied van Silsburg een programma van maximaal 200 volkstuintjes (110 van Ruggeveld en 90 van Silsburg) met een maximale oppervlakte van 160m². De gemiddelde oppervlakte van een Vlaamse volktuin ligt op 200m² maar voor nieuwe volkstuincomplexen wordt een richtoppervlakte genomen van 150m² (volgens de geciteerde studie). De volkstuinen van Ruggeveld worden dus zeker niet overgecompenseerd.

De netto oppervlakte nodig voor het inrichten van volkstuinen is kleiner dan de te onteigenen oppervlakte. Het is echter de bedoeling dat het nieuwe volkstuincomplex geen afgesloten en geprivatiseerd deel van het openbaar domein wordt. De visie van de stad is een tuinencomplex, sterk groen omkaderd in een landschapspark en met een goede toegankelijkheid voor iedereen. Het moet een parkachtig en grotendeels publiek toegankelijk groengebied worden. De bruto oppervlakte van het tuinencomplex zal dus veel groter zijn dan de netto oppervlakte aan tuinen omwille van de verweving met groenaanleg en wandel- en fietspaden.

De volkstuinstudie van de Vlaamse Gemeenschap suggereert ook dat een juridische bescherming van volkstuinen best gebeurt door volkstuinen ruimtelijk en functioneel te verweven met parken.

Het RUP voorziet de volkstuinen in een recreatiegebied met parkachtig karakter.

• Continuïteit verzekeren van de werking van de verschillende sport- en andere verenigingen

Het weghalen van de drie voetbalvelden uit de winterbedding van de Schijnvallei en de herlokalisatie ervan te Ruggeveld zorgt ervoor dat er, zelfs na herstructurering van het gebied, te weinig ruimte rest voor alle aanwezige sportclubs en andere verenigingen. Dit wordt versterkt door het feit dat er een aantal clubs in de reservatiestrook liggen van de A102. Binnen deze strook gelden er beperkingen voor mogelijke handelingen of werken om zo de nodige ruimte te reserveren voor de uitvoering van werken van openbaar nut. Deze strook wordt in het nieuwe plan maximaal gevrijwaard.

Bijkomend vergt het herlokaliseren van bestaande sport- en andere verenigingen extra ruimte dan de ruimte die de verenigingen benutten na de operatie. Het herlokaliseren van een club betekent immers dat er eerst op een beschikbare locatie een nieuw terrein voor de club klaar wordt gemaakt alvorens de club kan verhuizen.

Pas na de verhuisbeweging kan de vrijgekomen ruimte opnieuw ingezet worden op een andere club te verplaatsen. Deze ingewikkelde puzzel inzake fasering maakt dat het ruimtebeslag tijdens de operatie groter is dan erna.

Omdat de ruimtevraag voor recreatie te Ruggeveld groter is dan het ruimteaanbod (rekening houdend met de beperkingen door de reservatiestrook van de A102 en de opmerkelijke bijkomende ruimte die voorzien wordt voor het herstel van de Schijnvallei in het plan), kunnen niet alle verenigingen een nieuwe locatie toegewezen krijgen te Ruggeveld.

Silsburg is als aansluitend recreatiegebied aan Ruggeveld, de sleutel om het faseringsprobleem op te lossen. Door een aantal verenigingen met een laag mobiliteitsgenererend karakter eerst een definitieve plek te geven op Silsburg komt er te Ruggeveld voldoende ruimte vrij om de meer mobiliteitsgenererende verenigingen te kunnen verplaatsen. Zonder deze extra ruimte is een grondig uitgekiende faseringstrategie niet mogelijk en kunnen de doelstellingen en ambities van de stad inzake herstel van de Schijnvallei en de bundeling van de sportinfrastructuur en parking te Ruggeveld niet gehaald worden.

• Ruggeveld in combinatie met Silsburg als garantie voor het behoud van alle verenigingen in het gebied

Ruggeveld wordt prioritair uitgebouwd tot een cluster met georganiseerde sport en openbare sportfaciliteiten. Het gebied is in de eerste plaats geschikt en voorbehouden voor actieve sport en recreatie. Concreet gaat het overwegend om de meer mobiliteitsgenererende activiteiten. Een aantal verenigingen vallen door het ruimtegebrek te Ruggeveld uit de boot. Het gaat hoofdzakelijk om de volkstuinders.

Omwille van hun groot maatschappelijk belang dient er binnen een beperkte straal van hun huidig ligging, een alternatieve locatie gezocht te worden. Hiervoor is Silsburg de best geschikte locatie. Het gebied sluit aan op Ruggeveld, heeft een huidige bestemming als recreatiegebied, is relatief eenvoudig ontwikkelbaar en kent momenteel een lage gebruikswaarde. Bovendien zijn er in dit gebied reeds soortgelijke verenigingen gevestigd. Een bundeling van deze activiteiten biedt voordelen inzake ruimtegebruik, mobiliteit en gemeenschappelijke voorzieningen.

• Herstel van de natuurwaarden van de Koude Beek

De onteigeningen te Silsburg laten ook toe om de oevers van de Koude Beek integraal in te richten, te beheren en openbaar toegankelijk te maken. In het kader van het integrale waterbeheer en de kwaliteitsdoelstellingen die de provincie zich stelt voor het Schijnbekken, biedt deze optie de beste garantie op een kwalitatief resultaat.

Privaat bos te Ruggeveld, ten zuiden van het Groot Schijn

Het opnemen van het privaat bos ten zuiden van de Schijn is vooral bedoeld voor de realisatie van een groot speelbos te Ruggeveld. Op dit ogenblik is het bos ontoegankelijk en vindt er geen duurzaam bosbeheer plaats. De grote noodzaak aan avontuurlijke speelruimten voor de lokale jeugd is in de stedelijke omgeving van Antwerpen een pijnlijke realiteit. Het beschikbaar en toegankelijk maken van bestaande groenzones voor de jeugd is een bestuursprioriteit. De jeugdverenigingen van Ruggeveld ijveren reeds meerdere jaren voor dergelijk terrein.

Het bos is al sinds de instelling van het gewestplan als parkgebied aangeduid. De huidige eigenaar(s) hebben als enig alternatief het perceel te behouden als bos en kunnen hun eigendom dus nauwelijks of niet commercialiseren omdat de privémarkt niet geïnteresseerd is in gronden met een dergelijke bestemming. De lokale overheid biedt hen hier de kans om hun eigendom te verkopen aan een billijke prijs. De onteigening is dus eerder te zien als een opportuniteit dan als een belemmering voor de eigenaars.

Perceel te Ruggeveld langs de August Van De Wielelei

Het opnemen in het onteigeningsplan van één perceel te Ruggeveld langs de August Van De Wielelei biedt de mogelijkheid om de enige toegang tot het toekomstige sport- en recreatiepark van Ruggeveld langs de August Van De Wielelei openbaar te maken. Dit maakt het eveneens mogelijk een groene verbinding uit te bouwen tussen het beschermde landschap Ertbrugge en de Schijnvallei.

In de studie ‘stadbos Antwerpen’ (2002) wordt het open ruimtegebied en Ertbrugge- Fortvlakte geselecteerd als één van de locaties waar de open ruimte moet versterkt worden en de landschappelijke kwaliteiten nog kunnen verhoogd worden. Dit 119

door o.a. een open en groene verbinding te garanderen (te herstellen) tussen het landschap Ertbrugge en de vallei van de Schijn. In het RUP Ruggeveld-Silsburg wordt deze groene verbinding mogelijk gemaakt. Voor een degelijke inrichting van deze verbinding vormt het perceel aan de August Van De Wielelei een belangrijke schakel. De verwerving ervan is noodzakelijk om een degelijke noordoostelijke zachte toegang tot het gebied uit te bouwen.

De Vlaamse overheid erkent impliciet het belang van de locatie Ertbrugge en omgeving. Zij investeert immers al enkele jaren in het gebied via de aankoop van landbouwpercelen om te bebossen en zo de stadsboslocatie vorm te geven. Deze visie past samen met de concrete acties perfect in de beleidslijn om grote eenheden natuur te creëren door o.a. het herstel van het ecologische netwerk. Verbindingen, hoe bescheiden ook, tussen belangrijke open ruimtegebieden of natuur- en bosgebieden zijn van cruciale betekenis om het ecologische netwerk te herstellen en ruimtelijk te laten functioneren. De stad wordt niet meer gekenmerkt door grote eenheden natuur, maar vooral door fragmentatie van de landschapselementen.

Daar waar deze fragmentatie echter nog niet onomkeerbaar is en er nog herstelmogelijkheden zijn, moet men deze mogelijkheden beslist aangrijpen.

Het landschappelijk-ecologische netwerk is ook een perfecte onderlegger voor het langzame verkeer: de wandelaars en fietsers. Het netwerk geeft de mogelijkheid om op een veilige en aangename manier de verbinding te maken tussen verschillende stadsdelen en/of de nog resterende open ruimten verweven in het grootstedelijke gebied van Antwerpen.

Motivering van de hoogdringendheid van de onteigeningen

Het herstel en herinrichting van de Schijnvallei, samen met het verwijderen van de overtredingen op de wetgeving Stedenbouw in de winterbedding, is een doelstelling die zo snel mogelijk gerealiseerd dient te worden. Water en de waterhuishouding zijn zeer belangrijke factoren in het gebied. In het verleden is het Groot Schijn als sterk kronkelende rivier op verschillende plaatsen in Antwerpen en andere gemeenten ingedijkt. Hierdoor is het waterbufferend vermogen sterk beperkt.

Met haar visie en ambitie omtrent de ontwikkeling van het Schijnvalleipark, wil de stad Antwerpen de ecologische waarden van de vallei herstellen en het bufferend vermogen van het gebied uitbreiden. Open gebieden als de Oude Landen en het Rivierenhof hebben al meermaals grotere overstromingsrampen kunnen vermijden. Toch volstaan deze gebieden niet: getuige hiervan zijn de overstromingen van 1998, 2000 en 2002 waarbij de dichtbebouwde Antwerpse deelgemeenten Ekeren en Merksem het zwaarst werden getroffen. De stad wil haar historische fout in het gebied Ruggeveld rechtzetten en het gebied opnieuw volwaardig inschakelen in het waterbergingssysteem van de rivier. Een kordate en snelle aanpak van de bouwovertredingen in de winterbedding geeft de beste kans om nieuwe drama’s in de toekomst vermijden of te minimaliseren. Bijkomend dient de stad dringend initiatieven te nemen om de lopende procedure tegen de stad Antwerpen bij de Raad van State, wegens het overtreden van de stedenbouwwet, te kunnen beëindigen. Het verwerven van de gronden opgenomen in het onteigeningsplan is de sleutel tot de definitieve oplossing.

Deze bouwovertredingen kunnen niet ongedaan gemaakt worden zonder belangrijke openbare sportvoorzieningen (voetbalvelden) te verwijderen. Het verwijderen van deze voorzieningen, zonder enige vorm van compensatie, is sociaal moeilijk te verantwoorden rekening houdend met de hoge nood aan dergelijke voorzieningen, het huidige aantoonbare tekort aan sportfaciliteiten in de stad Antwerpen en de ambitie om die tekorten weg te werken via het sportbeleidsplan.

De ambitie om voldoende ruimte te voorzien voor het herstel van de natuurwaarden van de Schijnvallei en de beperkingen opgelegd door de reservatiestrook van de A102 zorgen ervoor dat er te weinig ruimte rest op de site Ruggeveld om alle verenigingen te herlokaliseren in het gebied. De ruimtevraag is groter dan het ruimteaanbod. Bijkomend vraagt een uitgekiende fasering voor de herstructurering van het gebied, bijkomend ruimte om de specifieke verhuisbewegingen mogelijk te maken. Daarom is er voor Ruggeveld een keuze gemaakt voor meer actieve sport en recreatievormen. Concreet gaat het overwegend om de meer mobiliteitsgenererende activiteiten. Deze keuze betekent dat een aantal clubs in het gebied moeten verdwijnen. Specifiek gaat het om de volkstuinders.

Het niet compenseren van de volkstuinen is sociaal moeilijk te verantwoorden. Recente studies in opdracht van de Vlaamse Gemeenschap bevestigen dat volkstuinen een reële behoefte invullen en dat er nog steeds bijkomende locaties gezocht worden.RUP Ruggeveld-Silsburg

|

In alle Vlaamse steden is er een wachtlijst. In Deurne is er als enige district geen wachtlijst, maar zijn alle volkstuinen wel bezet. Recent is er in Deurne opnieuw een stijgende vraag naar beschikbare volkstuinen waarneembaar.

Silsburg is essentieel om het behoud van alle verenigingen binnen een aanvaardbare straal van hun huidige ligging te garanderen. Silsburg wordt uitgebouwd tot een kwalitatief park, aansluitend op Ruggeveld, met ruimte voor volkstuinen, hondenclubs, jeugdverenigingen en herstel van de oevers van de Koude Beek. Silsburg is niet enkel de oplossing voor het ruimteprobleem, het gebied vormt eveneens de sleutel tot een billijke fasering. Alvorens herstructureringen te kunnen doen op Ruggeveld, moet er ruimte vrijgemaakt worden. De totale operatie vergt tijdens de verhuisbewegingen meer ruimte dan het totale ruimtebeslag wanneer iedereen definitief een plek heeft gekregen in het gebied. Om de continuïteit van een vereniging te garanderen moet immers eerst een nieuwe locatie volledig klaar zijn. De eerste stap tot herstructurering van Ruggeveld is de verhuis van de volkstuintjes naar Silsburg. Het is de voorwaarde tot de realisatie van de hoogwaardige sportcluster Ruggeveld en het bereiken van de doelstellingen i.v.m. het herstellen van de natuurwaarden van de Schijnvallei.

Het herstellen van de oevers van het Groot Schijn en de inrichting van de winterbedding in een landschapspark kan pas plaats vinden als alle verenigingen die gebruik maken van de voetbalvelden in de Schijnvallei een alternatieve plek hebben. Dit komt omdat het weghalen van de voetbalvelden uit de winterbedding pas in een latere fase van het proces kan plaatsvinden. Gelet op het maatschappelijk belang van het herstel van de buffercapaciteit en de ecologische waarde van de Schijnvallei is een urgentie inzake het onteigenen vereist.

Bovendien geldt deze urgentie ook voor de aanwezige sport- en andere verenigingen. Heel wat clubs kennen momenteel problemen. Omwille van hun zonevreemdheid of de ligging in de reservatiestrook kunnen zij geen vergunningen bekomen voor toekomstige plannen.

Dit leidt in sommige gevallen tot erbarmelijke clublokalen met een reëel gevaar voor de leden. Bovendien hebben zowat alle clubs de afgelopen jaren belangrijke investeringen aan hun clubinfrastructuur uitgesteld omwille van het lopende planproces en de onzekerheid over de toekomst. Het gebrek aan een gunstig ontwikkelingsperspectief werkt verstikkend voor de verschillende verenigingen in het gebied. Het hypothekeert voor heel wat clubs een normale clubwerking.

Een snelle onteigening van de benodigde gronden zorgt ervoor dat de stad alle verenigingen een duidelijk ontwikkelingsperspectief op korte termijn kan aanbieden. Dit door een concreet inrichtingsplan uit te werken, gecombineerd met een actieplan en een concrete timing. De continuïteit van de werking van de verschillende verenigingen is, gelet op hun maatschappelijk belang, niet enkel hoogstnoodzakelijk voor Deurne, maar eveneens voor een veel ruimere omgeving, dit door de grote specificiteit van een aantal clubs: duikclub, kunstschaatsclub, ijshockeyclub skiclub, katapultclub, karabijnschietclub,…

De onteigeningen zijn, in functie van de volkstuinen en het oplossen van het faseringsvraagstuk op Ruggeveld, erg dringend wil het bestuur haar doelstellingen voor sport, recreatie en groen (inclusief volkstuinen) realiseren. Gezien de hoge nood aan bijkomende terreinen voor sport en recreatie en gezien de mogelijkheden die de middelen van het stedenfonds de stad biedt, zou het onverantwoord zijn deze kansen niet te benutten.